Słownik XVII wieku

Słowniki:
L (XVI-XVII), SWil notują
SStp, SXVI, Kn, T, SW, SJP nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1606

Formy: lp M. m albo ż Babilon; D. m Babilonu; C. m Babilonowi; B. m albo ż uż. nżyw. Babilon; N. m Babilonem; Ms. m Babilonie; W. m Babilonie; ż Babilon; ~ lm M. m albo ż uż. nosob. Babilony; D. m Babilonów

Etymologia: <łac. i z gr. Babylon>

Znaczenia:

1. nazwa geograficzna »starożytne miasto i państwo«: Krol Dáryusz rozkazał áby szukano [wyroku Cyrusowego] w Bibliotece miedzy skárbámi tamże złożonymi w Bábilonie. BG Ezd 6, 1. Prorok w niewolą záprowádzonym ukázuje, jákoby się spráwować mieli w Babilonie. BG Jr 29, streszcz. Szykujćie wojská przećiw Bábilonowi zewsząd/ wszyscy co ciągniecie łuk: strzelajćie do niego/ nie żáłujćie strzał/ bo przećiwko PANU zgrzeszył. BG Jr 50, 14. I tak się rozgorgolili, Jakby Babilon walili. Miasto pod ich gwarem wrzało. DolNowKontr 317. Niech bies bierze Babilon z tobą Niewiesciuchu A tu mu bystry Andzar chce utopic w brzuchu. PotWoj 29. Więżniowie […] z niewoley Litewskiey iako Żydowie z Babilonu wypuszczeniu pułkami ciągnęli. DrobOpow 82. Cyrus [...] Babilon obiął: Lydow wklubę wprawieł, Wziął Massagety do berła swoiego. PotSyl 101. Wiára wzdycháła, żeś ią do słabości Przywiodła, rozum częstokroć się wstydził, Zgorszenieś dáła wszystkim z twey letkości, Stworca cię, y nas ták sobie obrzydził, Ják ow Babilon, zbor niecnot wszelakich, Słow złych, uczynkow, myśli ládaiakich. DrużZbiór 201. W tym iednym położ gruntowną nádzieię, Gdyź to, co świat dał, wiatr z plewą rozwieie. Przebież obszerny okrąg ziemie cáłey Uyrzysż ruiny w machinie nietrwáłey. Pyszny Babilon, wyniosłe kolossy, Ze były, słyszysz, oczy widzą stossy. Miasta, Fortece, Zámki niedobyte, W twárdych opokach, w żywych skáłach ryte, Spytay kto zburzył, kto rozsypał w prochy ? DrużZbiór 359. Co się działo Roku po stworzeniu swiata 3456. Ciała ich teraz leżą pod trzema kamieniami, przeciw Babilonu miasta w Zamku Kurkuk u Jakobitow w Azyi. ChmielAteny III 196 sup. Dzieła Architektury te ſławne w ſwiecie |po potopie; wieża Babylońſka, miaſto Babylon, wielka Niniwe, ogrody wiszące y Pałace Semiramidy, Pyramidy Memfickie, Kościoł Salomonow, z ktorego Greccy Architekci naylepszą wzieli formę architectandi, według Willapanda. ChmielAteny III 352 sup. Wielkość Babylonu nie skąpym Autorowie opisáli piorem, bo też hoyną Monárchów był erygowány ręką. ChmielAteny1755 I 101.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ zaprowadzenie do Babilonu: A ták wszystkiego pokolenia od Abráhámá áż do Dawidá jest pokolenia cżternaśćie: á od Dawidá áż do záprowádzenia do Bábilonu/ pokolenia cżternaśćie. BG Mt 1, 17.

2.bibl., przen. »zło w Apokalipsie«: Upadł Bábilon, ono miásto wielkie! bo winem gniewu wszetecżeństwá swego nápoił wszystkie narody. BG Ap 14, 8. A oná niewiástá przyoblecżona byłá w purpurę y w szárłat […]. A ná cżele jey było imię nápisáne; Tájemnicá/ Bábilon wielki/ mátká wszetecżeństw i obrzydliwośći Źiemie. BG Ap 17, 5.

3.przen. »siedlisko zła, często w odniesieniu do starożytnego Rzymu«: Pozdráwia was/ Kościoł/ ktory iest w Bábylonie [w Rzymie] spolnie wybrány, y Márek Syn moy. NT 1P 5, 13. Hieronim Rzym Babilonem zowie, dla złych obyczajów Rzymian. BarSkarRocz 312. Jam [Marcin Luter] lżył potomki stolice Piotrowej, Chcąc jej wziąć klucze od nauki zdrowej. Jam Rzym nazwał Babilonem. ZrzenAnKontr 378. Ktoż lepiey wiedźiał pismá? czy Augustyn miły/ Czy Luderski kálwinski czy Bezy łep zgniły? […] O Babilon brzydliwa/ zamieszánie gęste/ W nawiętszych Artykułách á ták bárzo częste. Vćiékayćie z pośrzodká Bábilonu tego/ By nie przyszło zá czásem ná was co gorszego. TajRad Bv- B2. Pozdrawia was społwybrány zbor ten ktory jest w Bábilonie y Márek syn moj. BG Jk 1P 5, 13.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ Nowy Babilon: Turka oczekawać – to jest własna pokora nurców rakowskich, nowego Babilonu w Polszcze. ApenZawKontr 338.

4. »(wieża) Babel«: Na których [na synodach innowierczych] nigdy nie masz między nimi zgody. Właśnie turym Babilon chcą znowu murować, Co materiej nawożą, to muszą popsować. SynMinKontr 200.

5.w lm »Babilończycy«: Król perski, którego wy kozulbaskiem zowiecie, walecznych Medów, potężnych Babilonów i inszych, którzy o sobie siła trzymali, moc częstokroć skracał. SynMinKontr 146.

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1704

Formy: lp M. Babilon; D. Babilona; C. Babilonowi

Znaczenia:

nazwa osobowa »nazwisko«: Na Kalwariey gdy Exorczysta Czartow z iedney Baby wyganiał Wołał Czart ze ma dług w Zywczu V Babilona. KomonDziej 164. Znowu potym przydało sie Walentemu Babilonowi Bratanczowi [!] iego gdy takze z Oyczem Krzystofem po Wełne do Krakowa chodził, iż Ociec Słuzbistey Dziewcze [...] Grosza nie chciał dac. KomonDziej 164.