▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ mieć baczenie na kogoś, na coś (sz. zm.), mieć baczenie nad kimś, mieć dozór i baczenie na coś: Prosi Jey Msc aby pod miełością Małżenską Je[go] m[o]sc Pan Podkomorzy Małzonek iey bacenia Łaskawe miał na Hieronyma Młodnickiego, y Jadwigę Małzonkę iego, dla tego osobliwie isz przerzecona Jadwiga Młodnicka obiecała dziatkom Jey Msci zMałzonkiem swym słuzyc, na co ią zawiązała błogosławienstwem Bozym. OssJŻyw 6v. Ná to mieć baczenie, áby Iárzyny co máią być do chowánia; w doły, dobrze obeschłe w piasczysty grunt w kopano. HaurEk 9. Miey politowánie, baczenie, i cierpliwość nademną. PisMów II 34. Báczyć, (mieć ná co Báczenie,) mam Baczenie. ErnHand 72. Prądu, hakow, zawad iákich, áby Rotman y Sternik, pilnie przestrzegał dla szwánkowánia [...] státkow, pilnowáć sztemborku, bakortu, srzotká, á mieć dozor y baczenie ná wszystkie mieyscá. HaurEk 63. ▲ mieć kogo, co na baczeniu: Według tego tedy gdzie kto stada chowa, niech i niebo i pastwiska ma na baczeniu, a zwyczajem się, który za naukę stoi, rządzi. DorHipTur . To iednák mieć ná baczeniu, że ich nie zaráz z wiosny ruszáć trzebá tym przesadzániem, álę áż odużeie w onym máłym vliku, co w nim przeżimowałá [pszczoła]. OstrorNauka A4v. Mam to ná báczeniu/ ná piéczy/ mam oko ná to. Habeo rem antiquissimam. Kn 385. Nie w smák poszło Dworowi/ że Commercia y hándle między Anglią y Portugálią wolne ná potym będą; á przypisuie to Párlámentowi/ rozumieiąc o támtym Krolu/ że on sam z osoby swoiey/ ná bárdzo przyiáźliwym baczeniu ma to wszytko/ co do wygody nászego Krolá należeć może. MerkPol 113. IAKO rzecz kázdą w gospodárstwie trzebá mieć záwsze ná baczeniu, ták y koło Przędziwá, áby według czásu czáiu mieli Gospodarze y Gospodynie stáránie y pilny dozor. HaurEk 13. Chłopá niedbáłego miec ná baczeniu, á ktoryby przez niedbálstwo, y przez iáką niesposobność nie zásiał włodárzowi raz dáć chłostę że go nie doyźrzał, á chłopu dwá rázy. HaurEk 117. ▲ dawać baczenie na co: Czuwamy z pilnością, iako się strzedz krolow, á nie daiemy żadnego baczenia na niebespieczenstwo w ktore się sami wdaiemy. LeszczStGłos 5. Powinien także będzie [szulc=wójt] na wszystko, jako czujny i przezorny przełożony, pilne dawać baczenie. ŁugosZegKutrz 308.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ (mieć) baczenie na kogo, na co: Bo jeśliś nie chciał mieć baczenia na powinność szlachecką, która wyciska przyjaźń bez dania przyjaźni dotrzymywać, tedyś miał mieć baczenie na urząd senatorski, któryć się niegodnie dostał. JazStadListyCz II 185. Hojność biskupa Wircburskiego, baczenie jego na żołnierstwo. DembPrzew 82. Którzy [słudzy] żadnego baczenia ná páńskie niedostatki/ y niewczásy nie máią/ záwsze do upadku y do utrat pánom pomagáią. StarPopr 96. Aby J. K. M. także miłościwy wzgląd i baczenie pańskie mieć raczył na nie. AktaKrak II/2 419. ▲ Kogoś w baczeniu mieć, mieć na baczeniu coś: Y tego w baczęniu miec mácie, Co zawiáduie o wszytkiey armácie. OblJasGór 49. Ewangelicznego nasladowac powinna [Rzeczpospolita] Gospodarza który de Thesauris suis profert nova et vetera aby maiąc na baczeniu nowe zasługi nie przepominac y starych. RzewKor 16.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ rozum (i) baczenie (sz. zm.): Ktorzy strácili wszystko baczenie y rozum, żądza gniewliwa rządzi ich, biiąc kto się nátrafi ná raz, nie dáiąc się nikomu náwieść ná dobre. PetrSEk 49. Iesli nie mogą tráfunkiem stánąć páłace/ kościoły/ miástá/ száty/ księgi/ listy/ y inne rzeczy w których nie ták dálece potrzebá misterstwá y sztuk rozumnych; ieszczesz świát ten z niebá y z ziemie złożony bez rozumu/ bez baczenia miał stánąć? BirkNiedz 90. Męszczyzni iako y Białegłowy tak bardzo się upiiali ze rozum y baczenie człowiecze przez wino utracali. PotPrzyp 9. Aenigmata [...] zgadniy [...] Mam rozum y baczenie/ á niewiem o sobie/ Używegom iest w mocy y wożę się w grobie. KellGram 245. ▲ (Być) przy baczeniu: Náleźli [...] człowieká siedzącego/ od którego dyabelstwá wyszły/ odziánego/ przy baczeniu u nog Páńskich. BirkNiedz 120. Báczenie/ rozum/ Iést przy baczeniu/ [...] sanae mentis, sanus mente, idem. przy sobié [...] z baczeniem/ z rozumem. Kn 11.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ przyjść do baczenia (sz. zm.) »ochłonąć, opanować szok«: [Fryderyk] wszakże do pierwszego Prędko przyszedszy baczenia lepszego, Jak ze snu westchnął, a nie mogąc gadać od żalu począł często ręce składać I łzy hojnemi puścił źrzenicami Coraz na brata wzglądając oczami. BorzNaw 100. ◆ od rozumu i baczenia odchodzić »tracić przytomność«: Od rozumu y dobrego baczenia odchodz[ącym]/ dobrze czynić plastr z świeżeg[o] nasienia Hanjżu[!]. SyrZiel 409. ◆ do baczenia przywodzić »cucić«: Od rozumu odchodzące y szaleiące/ do pierwszego baczenia y zdrowia przywodzi [sól z pecyny]. SyrZiel 745. ◆ baczenie zgubić »być oszołomionym«: Wszytkie w nim zyły, wszytkie członki drzzały[!] Baczęnie zgubił, y ledwie zyw, aze, Wszytkie burzące dziáłá ruszyc kaze. rozgniewany Miller znowu z dział potęznie biie. OblJasGór 83v. ◆ dać się baczeniu »oprzytomnieć«: Potym, dawszy się baczeniu, podnieśliśmy go [trupa Modrzewskiego] na konia wierzchowego. ChrośRel 137.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ ku lepszemu baczeniu przyjść »zmądrzeć, nabrać rozumu«: Tedy Wrzesczewicz, słuszną widząc Spráwę W rzeczy to tę Noc Mieyscu ták Swiętemu Dárował, áby Mniszy ku lepszemu, Baczęniu przyszli, y Snadniey ná niego Zdáli Swoy klasztor widząc dobroć iego Obiecał czekáć do dnia na odpráwę. OblJasGór 12. ◆ mieć z się baczenia »mieć dość rozumu«: Głupia Bábo [...] Niechay Słucha/ tych moich słow/ twoiá Synowa/ y corká/ iesli ie masz: mam ia zsię baczenia. OvOtwWPrzem 216.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Pijanstwo mądremu baczenia odeimuié. KnAd 843. ● Powodzeniem ludzié spráwy miérzą/ nié mądrem baczęniem. KnAd 916.