Słownik XVII wieku

Słowniki:
notują

Formy: bezok. badać się; ~ cz. ter. lp 1. os. badam się; 2. os. badasz się; 3. os. bada się; lm 3. os. badają się; ~ cz. prze. lp m 1. os. badałem się; 3. os. badał się; lm mos 3. os. badali się; ~ tr. rozk. lp 2. os. badaj się; lm 1. os. badajmy się; ~ im. wsp. badając się

Znaczenia:

1. »dopytywać się, dowiadywać, dochodzić«:

Rekcja: o kim, o czym // o co // czego; (od kogo)

Nie zżyje z ludŸmi, kto się chce o wszystkim badać, Kto skrzętny i językiem nie umie ten władać. A język najszkodliwsza rzecz u człowieka. SzymSiel 27. Potym szło wielbłądow wielkich cztery stá z tłomokámi suknem nákrytemi/ z rożnemi rzeczámi: lecz trudno było o to sie bádáć y pytáć: piechoty tyśiąc było. StarWyp A2v. O narod się/ y stroy ich/ Abantowicz bada. OvOtwWPrzem 176. Podziśdzień ludzie złośliwi kumáią się z nim [czartem], od niego rády szukáią/ od niego przyszłych rzeczy się badáią, niepomniąc iż kto z nim konwersuie káżdy záginie. StarKaz II, 617. Król Heród [...] Tedy zebrawszy Biskupy/ y Księżą do Kupy/ bádáiąc się od nich pytał/ gdzie ten Król/ Krystus národzić miał. KancPol 98. Czemu opák gadasz, gdy się mie o tem, co zwiodł Krolewicá, badasz? DamKuligKról 162. Miał swoich szpiegow takich, ktorzy kształtnie o chorych się badali, tych on obchodząc, do pokuty [...] pobudzał. NiesKor II 200. Przeto dziwuymy się ukrytey mądrości Boskiey krokom, á nie badaymy się ciekawie [...]. KryszStat 140.

2. »dociekać, zastanawiać się nad czym«:

Rekcja: o czym // czego // zd.

Rozumem nie sięgać taiemnic. Vide: Nie bádáć się o tym czego zgadnąć nie możemy. ManTobPhr 149. Przyczyny próżno się badać, przywaryli to cudze sprawowały, które w tych nieszczęsnych czasiech za odpust sobie mają turbować i mieszać spólne a pożyteczne R. P. sprawy? AktaKrak I 1, 399. Nie naszá rzecz bádáć się o táiemnicách Boskich/ y nie nászego też dowcipu roztrząsáć subtelne rácyie Doktorow świętych. StarKaz II, 572. Co kołtun do gorzałki, co ma dzwon do chmury, Możeli się człek badać sekretow natury. PotFraszBrück II 401. Z wielką álbowiem pracą bádałem się o tem, Y ták szukałem tego [co jest na świecie najpotrzebniejsze] z krwáwem niemal potem. DamKuligKról 184. Job nád swoim lámentuie utrápieniem, badáiąc się, z iákiey przyczyny ná niego iest dopuszczone. ChrośJob 39. Tá iest wrodzona ciekáwość ludzkich dowcipow o przyszłych skutkach dwornie się badáć. BystrzInfAstrol 13 nlb..