Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »uczony, znawca; poszukiwacz«: Bádácze pismá świętego/ pytáią się z pilnością/ czemu Chrystus Pan posyłáiąc vcznie swoie na przepowiádánia Ewángeliey/ naybárziey się im kazał strzec pieniędzy/ srebrá/ y złotá. StarKaz 133. Nadeszli z rydlami kopacze, I nad pierwszych trzy razy ciekawsi badacze, Ci już, kruszczu szukając, otworzyli groby, Ruszyli wszytkie trumny. ZimBSiel 157. Aristoteles wszystkich nátur ciekáwy badacz [...] wszystko co do konstytucyi y temperamentu ciałá ludzkiego należy [...] opisał dostatecznie. BystrzInfAstrol 17 nlb..

◼ Przenośnie: ◼ [Bies] iáko wszelkich komplexyi y nátur stworzonych rzeczy badacz tylą tysięcy lat experyencyą wyuczony Náturalista swoie koniektury poddaie ludziom. BystrzInfAstrol 17 nlb. ◼ Tákże dochodzi [mowa Boska] duchá táiemney wnętrzności, Y bádáczem iest myśli, y serca skrytości. DamKuligKról 65. ◼ Tobie samemu myśli serca mego Nie są zakryte, Boże mój, którego Ręki czyn jestem, tyś jest sam badaczem, Tyś sam najskrytszych rad moich tłumaczem. MorszZEmbWyb 327-328.

2. »śledczy; szpieg, agent«: Badacz, enqueteur investigateur [...] informateur. KulUszDyk 3.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ szpieg i badacz (sz. zm.): Spiegowiescie wy y badacze Kraiu [Józef do braci]. ChrośJóz1745 L2v. Pierwszy Petrus Covillanius od Janá II. Krola Lusitańskiego umyślnie po to wysłany Badacz y szpieg, aby się o tym Popie, Janie náleżycie wywiedział. ChmielAteny1755 I II, 635.

# Użycia metajęzykowe: # Są w nim [zebraniu słów] niektore przystarżałe, ale nie cale z zwyczaiu wyszłe słowa, aczey mogą znowu być zażywane, y do ięzyka przywrocone. Baczność. Badacz. Badanie. Bezbożnik. Bezbramne Miasto. Za bezcenek przedać. Bezcienny widok. Bezdenny. Bezdroże. Bezeceństwo. Bezgłowna Rzeczpospolita. Bezludny Kray. Bezkrolewie. Bezprawie. Bezrżądny. Bezwodny. Bezżenny. RzewWKras 202