Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: BAWÓŁ, BAJWÓŁ

Słowniki:
notują

Formy: lp M. bawół; D. bawołu; B. uż. nżyw. bawołu; ~ lm M. uż. nosob. bawoły; D. bawołów; C. bawołom; B. uż. nosob. bawoły

Etymologia: <łac. bubalus>

Znaczenia:

1.zool. »zwierzę podobne do wołu, najczęściej czarne, żyjące w stanie dzikim lub hodowane jako zwierzę pociągowe w Azji, Afryce i południowo-wschodniej Europie; Bos bubalus«: Teć są zwierzętá ktore jeść będziecie: Woły/ owce/ y kozy. Jeleniá/ y Sárnę/ y Báwołu/ y dzikiego kozłá/ y jednorożcá/ y Łosiá/ y Kozkę skálną. BG Pwt 14, 4-5. Báwoł. Bubalus. [...] Syluestris bos [...]. Kn 18. Kędy po szerokiem Cmyntarzu psow nie przeyźrzeć/ y moręgich okiem Kotow wielkich Bágdeckich. Tym z kamiennych stołow Pewną część zreżą ná dzień birek y báwołow. TwarSLeg 76. Oboz został zewszystkiemi Bogactwami. Złota, koni Wielbłądow Bawołow, byteł [bydeł] Owiec Stadami koło Obozu pełno. PasPam 260v. W staniewskim folwarku bydła rogatego 74 [...] indykow 6. Bawołów we zwierzyńcu 3. InwKal I 106. Z przypędzonych Turkom Báwołow/ czterdziéstu osmiu do Miástá ná odżywienie głodnego ludu przypędzili. DiarWied A2v. Bawoł. Büffel, Büffel-Ochs, Biesem-Stier. un bufle, boeuf sauvage. T III 29.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ czabański bawół: Co Turkom Czabanskich w Zywnosc przypędzono Bawołow, czterdziestu w miasto nawrocono Na odzywienie ludu. DrobOpow 23.

◼ Przenośnie: ◼ Rzeka Haspali Kamiennym zięta mostem/ poda brzeg wesoły: Podnie pławiąc żołtawym pieniste bawoły. TwarSLeg 46.

a) »element herbu wyobrażający bawoła«: Kietlicz Herb [...] Bawoł czarny w żołtym polu, ktory się z sześciu pol do połowice ukazał, z czerwonych trzech a z czarnych trzech. NiesKor II II, 516.