Słownik XVII wieku

Słowniki:
SXVI, L, SWil, SW, SJP notują
SStp, Kn, T nie notują

Formy: lp B. uż. nżyw. bal; ~ lm D. balów // bali; B. uż. nosob. bale; N. balami; Ms. balach

Etymologia: <niem. Balken>

Znaczenia:

»kłoda, kloc drewna«: Náprzod Ksiązeci ludzie z Chorągwiámi Idą, á idąc bale nad głowámi Dębowe wielkie do kupy spoili, Aby się nimi Kámięniom bronili. OblJasGór 90. Spichlerz o 2 piętrach z bali rżniętych nowy, z fugowanemi podłogami. InwKal I 446. Stodoła zbudowana z balów, stara, nie bardzo dobra. InwKal I 520. Stodoła o jednem klepisku, balami delowana, dach niezły. InwPuck 88. Stajnia [...] z podłogą na balkach spodnich, balami wyłożona. InwChełm 25. Cáłe lásy postronne kráie zakupuią [...] wywożąc mászty, bále do budowániá okrętow. BystrzInfGeogr H1v.

Słowniki:
SStp, T, L (XVIII), SWil, SW, SJP notują
SXVI, Kn nie notują

Formy: lp M. bal; ~ lm D. balów

Etymologia: <niem. Ballen>

Znaczenia:

»bela, rulon materiału«: [Jedwabiu] corocznie ten kray wydaie na 20. tysięcy Balow, á każdy Bal wynosi Funtow 216. ChmielAteny1755 I II, 579. Bal. 1) Ballen Waare [...] bal towarow. T III 19.

Słowniki:
T, L (XVIII), SWil, SW, SJP notują
SStp, SXVI, Kn nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1665-1683

Formy: lp M. bal; B. uż. nżyw. bal; Ms. balu; ~ lm M. bale; Ms. balach

Etymologia: <fr. bal; niem. Ball>

Znaczenia:

»huczna zabawa taneczna«: Kiedy by na wojnie ludzie nie mieli umierać i głodu cierpieć, tracić, toby była wojna jedno co i pokój i nie myślano by też tu, jeno o balach, baletach, komediach, cadeaux, ruelach etc. SobJListy 572. Ná [...] Balu [...] spełniano zdrowie [...] Ichmciow przytomnych. GazPol 1735 51 6 nlb. Tańce, bale, Muzyki krotką słodycz rodzą. DrużZbiór 54. Niewiem co iest bal, assamble, reduty, Moy mnie Jegomość osadził przy kurach. DrużZbiór 533. Bal. [...] 2) Ball, Tantz-Lustbarkeit. [...] był bal u Xćia JMći. T III 19.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ bal zagaić: Sam krol bal tańcem zagaił [...] anfangen, eröfnen als einen Ball. T III 357. ▲ dawać bal: [...] w dzień Anniwersaryiny Urodzenia [...] Imperatorowy Ieymci Rossyiskiey, J. K. Mć. [...] wspaniały dawał Bal [...]. GazPol 1735 30 6 nlb. [...] Podkanclerzy Koronny [...] solenny dawał Bal, ná ktorym wszyscy prawie tu przytomni praesentes byli [...]. GazPol 1736 83 4 nlb.

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1669-1677

Formy: lp M. Bal; N. Balem

Etymologia: <z węg. (?)>

Znaczenia:

hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicjiDał Bal wieś jezuitom [...] Z wielkim wzięli zgorszeniem w swoję go opiekę. PotFrasz4Kuk I 210. Jeżak Feczko z Krzyżówki stanąwszy przed prawo nasze [...] żałował się o puścizne po siestrze swoi na imie Anny, która była za Warchołem Balem na Unowicy. KsKlim 82.