Słownik XVII wieku

Słowniki:
L (XVIII), SWil, SW, SJP notują
SStp, SXVI, Kn, T nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1670

Formy: lp M. ban; D. bana; N. banem

Etymologia: <ban 'pan'>

Znaczenia:

1. »zarządca w przygranicznym okręgu wojskowym na Węgrzech«: [...] Skoro po nabozenstwie: wszyscy przed namioty Krolewicaprowadzą: Gdzie one Rhamoty Katerdziey, Ban Wołoski, dopodpisu poda Podczaszemu: y pierwsza, wczym zawisła zgoda zamek Chocimski: z ręku Silnickiego bierze I oddaBurkułabie: doznanemu w wierze ImieniemRadułowem [...]. PotWoj 204. Ban zaś albo Bannus, był Rządca Prowincyi, do Korony inkorporowáney, iako to Bannus Dalmacki [na Węgrzech]. ChmielAteny II 430.

2. »drobna moneta«: MAILLE (Petite monnoye de cuivre valant la moitié d'un Denier) LICZMAN babka ban. (Ce mot dans Seneque signifie la septiéme d'une AEreole.) Siodma część szeląga. ON DIT proverbialement & familierement en ce sens. Il n'a pas la maille, Il n'a a pas le sou. Nihil est illi in manu. Plaut. Nihil habet in loculis. Hor. ZŁĄMANEY bábki nie má szleląga bana. Je u'en rabbatray pas la maille, pour dire. Je n'en rabbatray rien. Ne teruncius unus hinc abesse potest. Ter. Szeląga, bábki bana nieustąpię [...]. DanKolaDyk II, 220.