W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 09.12.2008
BANDOLET rzecz. m
Warianty fonetyczne: BANDOLET, *BANDELET
Słowniki:
T, L (XVII), SWil, SW, SJP notują
SStp, SXVI, Kn nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1633
Formy: lp M. bandolet; B. uż. nżyw. bandolet; N. bandoletem; Ms. bandolecie; ~ lm M. uż. nosob. bandolety; D. bandoletów // bandeletów; B. uż. nosob. bandolety; N. bandeletami; Ms. bandoletach
Etymologia: <fr. bandelette 'pas, wstęga'; fr. bandoulière, bandolière 'pas na broń'>
Znaczenia:
1.wojsk. »lekka broń palna, strzelba z krótką lufą używana przez jazdę«: A że się o Bándoletach námieniło/ ktore bárzo krotkie teraz. Dla tegoż mniey przydátne powstáły/ przetoż/ nie będzie się godziło stárszemu/ Pácholiká pod Chorągiew w Szereg przyiąć/ ktoryby Bándoletu ábo Rucznice nie miał/ cztery piędzi sámey rury wzdłuż ráchuiąc. FredKon 4. Na kozdey prezęncie Officerowie z Szablemi [!] dobytemi iechali Towarzystwo zas Pistolety czeladz bandolety do gory trzymaiąc. PasPam 54. Skoczą na nas [nieprzyjaciele] dadzą ognia gęsto z Pistoletow y z Bandeletow. PasPam 157. Przy tyż skrzyni zostało strzelby dwoje, to jest hakownica i bandolet. InwKal I 178. Bándolet der Car[a]biener. WojnaLust 102. Pan Silnicki miał taki zwyczay, kiedy Pacholcy na Bandoletach ognia krzesali do Tutoniu aze ktory znich wtym nie ostroznie Strzelił togo kazał za nogi uwiązac u Ogona konskiego y po miedzy Woyskiem włoczyc. DrobTuszInf 27. Bandolet, muszkiet krotki. kurze Musquete. mousqueton. T III 21.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: bandolet moskiewski: Bandolet Moskiewski gwintowany, z krzosem z poduszeczką. ArchRadziw 1638 79/2, 5.
Przenośnie: W tydzień potem pan Dunin z swą kawaleryją Wychodził [...] W kawecanie na koźle, przy nim pistolety Z cukru lodowatego, a zaś bandolety U jego kompanijej z przedniego piernika. EksRokLub 113-114.
2.wojsk. »pas przewieszony przez ramię, podtrzymujący szablę lub ładownicę a. służący do przymocowywania lekkiej broni palnej«: Gwárdya pocztowey czeladzi/ Nie mniey w stroy/ iako w Konie/ y Rzędy się sádzi: Z ramion im srebrosute wiszą Bándolety/ Y z łękow Pietyhorskich włoskie Pistolety. TwarSLeg 67. Tedy naprzod Vsarze zaswym Pułkownikiem Z wesołym Trąb y surem Piskliwych okrzykiem Trzysta po nich Pancernych szło pod trzema znaki W bandolety y wSwietne przybranych Saydaki. PotWoj 59.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autorzy: DL, WM