Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: BANDURA, *BANDORA, *PANDORA, PANDURA

Słowniki:
SXVI (supl), T, L (XVIII), SWil, SW, SJP notują
SStp, Kn nie notują

Formy: lp M. bandura // pandura; D. bandory; B. bandurę; N. bandurą; Ms. bandorze // bandurze; ~ lm M. bandory; B. bandore // bandory; N. pandory; Ms. bandurach

Etymologia: <rus. bandura, z gr.>

Znaczenia:

muz. »wielostrunowy instrument muzyczny, rodzaj lutni«: Pompeius on wielki do miasta Rzymskiego Gdy zwycięsca przyiezdzał z narodu czudzego Senat y tez pospolstwo k niemu wybiegało Sczesliwego zwyciestwa iemu zwiastowało Tą musiką uciesną pandory wdziecznemi Tubami y lutniami piosnki rozlicznemi. KodKon 54. Komu záś włosy ciężą y humory/ Ani Fráncuskie uśpią go bándory. TwarSDaf 83. Prawie pod samą pełnią maja w końcu roli Siedziałem rano wedle narożnej topoli, Brząkając na bandorze. ZimBSiel 97. Merkuryjusz nie mniej swe berło wężate gdzieś na wezgłowiu położywszy, sosnową bandurę przez się przewiesił. LubSArtDąb XII, 840. Król [...] rozkazał dumy sobie kozackie na bandurach grać. SarPam 75. Obraz reprezentujący dziada i babę, na bandurze grającego. RuchŻółkGęb 159. Cytry, wiole, Trąby y Bandore Bassony stroycie. MikSil 7nlb.. PANDORE (Instrument de musique assez semblable au Luth). Pandura, ae. fem. BANDURA, Instrument Bandurka Lutenka. DanKolaDyk II, 327. MANORE [...] Fidicula [...] BANDURA czyli Lira. DanKolaDyk . Bandura [...] pandore un instrument de musique. T III 21. Pandura, vid. Bandura. T III 1320.

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1605

Formy: lp M. pandora

Znaczenia:

przen. »źródło wszelkiego zła«: Chcesz pátrzáć ná swe żniwo: co iuż zá kłos wschodzi. Będziesz członki swey bráciey w boiowisku zbieráć, Będziesz częściey mogiły/ niż gumná otwieráć/ Trupy znosząc iák snopy/ głowy iák owoce/ Ták cię to gospodárstwo piekielne skłopoce. I ták nowa Pándorá roy przeciwney szkody Wzbudza z nędzą tysiącną/ ubostwo przygody: JurkLech A4/29. [tyt.:] PANDORA STAROŻYTNA MONARCHÓW POLSKICH ObodzPanBar I 323.