Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: BANIT || BANITA, *BANNIT

Słowniki:
notują

Formy: lp M. banit // bannit; D. banita // bannita; C. banitowi; B. uż. żyw. bannita // banita; N. banitem // bannitem; banitą; Ms. banicie; ~ lm M. uż. osob. banici; banitowie; D. bannitów; B. uż. osob. bannitów; uż. nosob. bannity; N. banitami

Etymologia: <śr. łac. banita // bannita>

Znaczenia:

1.prawn. »człowiek wyjęty spod prawa; wygnaniec«: A iżem był rezygnował te Płaczkowice Panu Hieronimowi Czyżowskiemu [...] gwoli panu Andrzejowi bratu że on był banitą wtenczas, tedy zaś mię z tego zapisu kwitował w Piotrkowie. OssZPam NR 163. W zwádách beł [Argilan] nocnem domow naieŹnikiem. Potem bánitem/ y z ziemie wygnány Lupił po drogách/ y beł rozboynikiem. TasKochGoff 213. Nigdy tak pilno czasu więzień nie rachuje, Nie czeka z taką banit tęsknicą godziny, Co mu ojczyznę wróci, matkę, żonę, syny. ArKochOrlCz III 4. Bánnit/ Iure priuatus, vel ad tempus, vel in perpetuum, Proscriptus [...] v. Wywołániéc. Kn 14. Bézécny w práwié/ v. Bánit. Kn 22. Co zas Cci odsądzency y Banitowie za Bolesławęm na Sliąsko ziechali liecz potym gdysię to ostarzało znowu do Krakowa zliekka wnieslisie do onych swych siedlisk. TrepNekLib 8. Zda mi się, że ci wszyscy, co się mianowali banici, teraz [więcej] niżeli przedtem myślą o pokoju. SobJListy 68. Y ktory był cáłego świátá známienitem Pánem, sstał się wygnáńcem, mizernym bánitem. DamKuligKról 10. Takowy [oszczerca] iusz ma bydz miany za bannita wywołanego, niecnotliwego y nieuczciwego człowieka. SprawyCzerUl 395. Banit, Landes Verwiesener. BierSłowa 2. Banit [...] banni. exilé; proscrit. T III 22.

◼ Przenośnie: ◼ Do Niebá tylko recurs, lecz y tám grzech trwoży, Ználasł się iednák Pátron, co Máiestat Boży, Vbłaga, że Dekretu ná wieczne Bánnity, Rzegłszy go, nie podpisze. PotPocz 45. ◼ Ktochwały powinney iáko trybutu iákiego nie oddáie Krolowi niebieskiemu ten sam się bánitem czyni y niegodnym niebá. StarKaz II, 566 marg. ◼ Diabeł [jest] dawnym y szkodliwym bánitem, że wszystkich części świátá. AndPiekBoh 62.

2.prawn. »wyjęty spod prawa władca jakiego obszaru (np. miasta, zamku), przeciwko któremu podejmowano zbrojną wyprawę«: Maximilian II Cesarz Samego Xcia Gotha R 1566 banitem deklarował, Exekucyą tegoz Xcia Elektorowi Saskiemu Zleco[no], ktory następuiącego R 1567 przerzeczonego Xcia w rezydencyi jego oblegszy, do poddania się przymusił. IntrHist 240.

# Użycia metajęzykowe: # Bannicya, Bannit, Bannizuię, v. Banicya, Banit, Banizuię. T III 23