Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »rodzaj ula: dziupla z rojem pszczół w rosnącym drzewie w lesie lub wydrążony otwór dla roju pszczół w takim drzewie; kłoda z wydrążonym otworem dla roju pszczół; skupisko takich uli w lesie«: Koło Barci w Rusczu, w Czernicach, uczynić wielki dozor, może to uczynić wielki pożytek, niechay chłopi pokażą stare barci dworskie, pobrali ye sobie chłopi, y więcey ych maią niźli pan. KoniecATest 220. Tak niedźwiedź, kiedy z barci spada, Rozjadszy się, to szarpie, to naprzód dopada, Bieży z rykiem do drzewa, które go zrzuciło, Gryzie, zęby w niem topi. ArKochOrl II, 395. Wczora, kiedyś do wody bydło rano gnała […] jam barć w gaju ciosał. SzlichWierszeWir I 173. Bárć [...] Mellificium sylvestre [...] Alueus in arboribus sylvestribus natura vel arte factus. Kn 14. Dzienie/ robotá pszczélna w bárci. Kn 165. Pszczołom Soku na wygniatac zwloskiego kopru y nim w ulach smarowac […] Barci zawierac w Maiu pod Pełniąm. GrodzMisc 108. Ma tedy pomieniony JMPan Czesznik […] od soli […] Barc, kotłow od słodowin y słodow […] czopowe […] wybierac. DekrŻmud 215 ab. Jest barć w puszczy […] ktorą na dwor oprzątają. OpisKról 131. W lesie pod Gołębiewem w sosnowcu i w gaju dębowym jest barci z pszczołami 31. OpisKról 338. Jest do tego folwarku należący bor z barciami, z ktorych, jako na ten czas nadpustoszonych i nie barzo nasiadłych, dostaje się miodu beczka niespełna. OpisKról 457. Barci áby nie pustoszono, y krádziezą nie vbierano miodu, tákże y samego roiu. HaurEk 60. Barcie, które na gruncie pruślińskim zostają, jm. ks[iędzu] proboszczowi należeć będą. InwKal I 190. W boru barci 33, jako bartnik opowiedział, w sadzie zaś pańskim psczół pniów 6. InwKal I I, 351. Ciż smolnicy kontraktem swoim obligantur, aby […] gruntom folwarkowym, lasom, barciom [...] nie szkodzili. InwPuck 126. Drze się niedźwiedź do barci, skosztowawszy miodu, Ślepy, że nań z rusznicą chłop dybie ze spodu. PotFraszBrück I 583. Bogáta [żona], w Dom mi wprowádzi dostátki [...] piękna, iák w sośni wysoko bárć głádki [gładkiej]. GorzWol 39. Nieiaki Vrban Krzyzek [...] idąc przez Las Kiełbaszow trzech Zboyczow nadszedł ktorzy Barc dla Miodu scinali. KomonDziej 106v. Bór idzie przy granicy nowowiejski [...] pruskiej granicy i ostrowickiej także granicy; w którym jest barci czworo. InwChełm 105. Dębow [...] i każdego do porządku zgodnego drzewa ani sosny, ktora się zdać może do barci nikomu [...] nie godzi się wycinać. SapMWilkKutrz 318. Barć, ein Bienen Stock. BierSłowa 3. Barć, f. Bienen≈Stock im holen Baum. ruche d`abeilles dans un arbre creux. T III 24.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ barć wyrobiona (sz. zm.): Wyrobionych barci 60 ale czcze, tylko w dziesięciu pszczoły są, pożytku jednak żadnego nie czynią. OpisKról 356. Są pewne bory do Wawrowic należące, w ktorych lubo dosyć znajduje się barci wyrobionych, iż jednak […] niemało pszczoł poniszczało, nie dostaje się panu dzierżawcy z tego boru […] tylko miodu, ktory się nad expensa na bartnika taxować może fl[orenów] 30. OpisKról 461. ▲ barć miodowa: Także względem barci miodowych płacą fl.[orenów] 24. LustWielk 25. ▲ konfekt z barci »KONFEKT«: ▲ leśna barć: Ktoby pszczoły darł, lub w Szlacheckim domu lub w chłopskim; w ulach lub w leśnych barciach […] taki jako złodziey karany być ma. ArtWoj 196.

◼ Przenośnie: ◼ Fedoro [...] Przez cię barci w sercu mym porobiły pszczoły, Przez cię bywam zasmucon, bywam i wesoły. ZimBSiel 135. ◼ [Do jezuitów :] Ja […] Waszym się nie przestanę posłuszeństwem kruszyć, Którzy równo z pszczołami oblatując światy, Nie miód, nie cukier, balsam zbierając bogaty, Choć wam go bący i źli wysysają czarci, Wybornych cnót niebieskie zakładacie barci. PotFrasz4Kuk I I, 332.

2. »otwór w ulu«: A iżby do głowy, ile kroć trzebá, náyźrzeć się mogło; tákie vle máią mieć w sobie bárć długą ábo dzienią, od wierzchu áż do spodku. OstrorNauka Aiij. Ták tesz y v bednárskich vlow, nálepić gliny ná spodku rowno ze spodkiem bárciey. OstrorNauka Aiij. Bárć długą do dwu zatworow vczyniwszy […] obwinąć go [ul] plecionem powrosłem słomiánem w koło zrzadká. OstrorNauka Aiiv.