Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: BARYŁA, BAREŁA

Słowniki:
notują

Formy: lp M. bareła // baryła; D. baryły; B. baryłę // barełę; N. barełą; Ms. barele // baryle; ~ lm M. bareły; D. barył // bareł; B. bareły; N. baryłami; ~ lpdw B. baryle

Etymologia: <wł. barilla>

Znaczenia:

1. »naczynie w kształcie beczki do przechowywania płynów, ciał sypkich i innych towarów; «: Wina węgierskiego, posłałem przez Horoszewskiego beczkę; więc i muszkateli prawie dobrej dwie baryle. ChodKor 35. Pęcek z iabłek Cytrynowych, zlekka przetłuczonych, kwiatow Miodunkowych, ábo wołowego Języka, kwiecia Gwoździkow polnych, káźdego po łocie. To wszystko co nadrobniey posiekać, w worek płotná wietchego wsypać, y do báryły, ktoraby czternaście, ábo piętnaście gárcy winá w się wzięłá, we śrzodku zawiesić. SyrZiel 354. Wpadszy potym ná tył Galery/ dostał [Marek Jakimowski] broni/ ktorey tám było dostátek/ y z wielką prędkośćią rozdał ie miedzy więźnie towárzysze swoie: ktorzy iuż iáko mogli czego dopáść/ kiiow/ wioseł/ báreł ábo kotłow/ bili y bronili się nieprzyiaćiołom. OpisGal A3. Wezyr [...] Da i srebrną baryłę balsamu przedniego. TwarSLegK 132. Bareła w garniec trzydzieści, Może być i we czterdzieści, Szczerosrebrna, pod nią koła. JarzGośc 44. Posłałem beczkę wina młodego, starego baryłę w garcy 18 1/2 i baryłkę w garcy 5 1/4. ChrapDiar I 294. Armata i municyja na zamku Puckim [...] barył do prochu [sztuk] 8. OpisKról 105. Wodę co wczora wozono barełą, Dzis: iesli kto chce Lecie zazyc chłodu, Układa stosy, w ciemnym lochu Lodu. PotSyl 77. Aby Gorzałek baryłami Naprzeszkode karczm Naszych po Wsiach Panstwa Naszego nie wazyli się Nosic, ani pod Koscioły Szynkowac [ci, którzy chcą palić gorzałki]. KomonDziej 230. BAchus [...] Jáko w báreły leiąc w káłdony, Womitem trapi ná obie strony. CompMed 105-106. Baryła, Beczka, ein Fass. BierSłowa 3.

◼ Przenośnie: ◼ Pierwszy piiak iest mądry [...] Nálazł się też dwánásty, (ni bárełá) bluie, Ostátni iák furyat, ludzi nápástuie. CompMed 85.

a) »niejednolita miara objętości równa objętości takiego naczynia, zwykle ok. 70 litrów«: Beczki według starego zwyczaju mają być po pięciu barył. AktaKrak I 336. Beczki aby wizerowane były tak, żeby każda cztery bareły wynosieła. AktaKrak I 383. Báryłá/ 24. gárncy [...] Cadus. Kn 16. V [nazwisko nieczytelne] zyta puł beczki y grochu baryła y gryki puł beczki. DekrŻmud 133b. Beczká Węgierska: Bárył 3. SolGeom III 135. CAQUE [...] CWIERTOWKA Baryła miara trzymaiąca ćwierć beczki. DanKolaDyk I, 256.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ baryła węgierska: Báryłá Węgierska - 24 gárncy Krák. GorAryt 72. Báryłá Węgierska: Gárncy 74. SolGeom III 135. Baryła ma 24 garcy baryła węgierska ma 74 garcy temi czasy zaś 65 garcy. T III 26.