Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: BALWIERZ, BARWIERZ I, BALBIERZ, BARBIERZ, *BALWIRZ, *BARBIRZ, *BARWIRZ

Słowniki:
notują

Formy: lp M. balbierz // barbierz // balwierz // barwierz; D. balwierza // barwierza; C. balbierzowi // balwierzowi; B. uż. żyw. balwierza // barwierza; N. balwierzem; ~ lm M. balwierze // barwierze // barwirze; D. barwierzów // balwierzów; C. balwirzom // barbirzom // barwierzom; B. uż. nosob. barwierze // balwierze

Etymologia: <niem. Barbier; wł. barbiere, z śr. łac.>

Znaczenia:

»ten, kto zajmuje się goleniem, strzyżeniem i wykonywaniem prostych zabiegów medycznych«: Balbierz Tonsor. LodDict 4. Księga lekarzom Aptekarzom Cyrulikom Barbirzom, Rostrucharzom [potrzebna]. SyrZiel s. tyt. Dwaj pacholikowie w ulicy postrzeleni, o balwierza prosili. DembPrzew 64. Bárwierz/ [...] Chirurgus, [...] Vulnerarius [...] Tonsor [...] Rasor [...] Iatraliptes. Kn 15. Potym sie wlekło háłástry rozmaitey/ y rozmáitego gminu/ motłochu/száráńcy rożney y prożney/ to iest/ Kramárzow/ Kupcow/ Szynkarzow/ tych co ieść wárzą dla ludźi rożnych/ Ciurow/ Piekárzow rożnych Rzemieślnikow Balwierzow/ Posługácżow/ znowu tych co másłoki y pićie gotuią rozmáite dla przedánia [...]. StarWyp C4v. Kowalow/ Slosárzow/ Bálwierzow/ Puszkarzow/ Cieśli/ Kucharzow/ y inszych Rzemieślnikow szło w iedney kupie więcey niż trzy tyśiące [...]. StarWyp D. Generał nád Strzelbą według upodobania swego obiera kogo chce. Miánowicie [...] 1. Doktora. 2. Cerulikow. 2. Bálwierzow. 1. Aptekarza. UffDekArch II, 18-19. Specillum Kopystka ktorą barwirze glembokoscz wranach mierzą. SłowPolŁac I, 129. Tak kocioł garcowi Przygania i dojmuje, balbierz – balbierzowi. ŻałRokLub 159. Dyjonizyjusz [...] ani nawet balwirzom golić się samym nie dając, córki swoje w balwierskiej nauce wyuczone mieć wolał. LubSArtDąb VIII, 579. Naydziesz tu Cyrulikow/ Bálwierze/ Doktorow/ Ktorzy tobie pomogą/ by z naywiększych worow. NowSow C2v. Dobrzeby roskázáć przyść Bálwierzowi, żeby z vbitego białku vczyniwszy chłodne do stłuczonego przyłożył rázu. AndPiekBoh 43. Był ten, co Cyrulikom z brzytwą nie dowierza, Brodę wąglem opala, sam miasto bálwierzá. PotPocz 55. Midasa krola Prygryskiego [!] Balwierz strzygąc postrzegł że miał osle uszy. MikSil 223. BARBIER [...] Tonsor [...] BALWIERZ co brodę y włosy zdeymuie. DanKolaDyk I, 171. URZĘDNICY CESARSCY z POKOIOWYCH, albo JCZOGHLANOW. [...] Golący Cesarzá, Barbierz. ChmielAteny1755 I II, 486.

Słowniki:
SStp, Kn, L (bez cyt.), SWil, SW, SJP (barwiarz) notują
SXVI, T nie notują

Formy: lp M. barwierz

Znaczenia:

»rzemieślnik zajmujący się barwieniem, farbowaniem, wybielaniem, zwykle płótna, sukna; rzemieślnik zajmujący się postrzyganiem sukna, postrzygacz«: Fárbierz stároświecki/ [...] bárwierz od bárwienia/ ábo kutnerowánia/ Wałkarz idem pracz/ wybiélácz. Fullo [...] vide Pracz. [...] V nas pracz piérzé/ álé płocienne rzéczy/ tenżé wáłkuié. Postrzygácz sukno moczy y kutneruie. Blecharz płotno wybiélá: Fárbierz sukno fárbuie. Kn 173. Fárbierz náski/ (Boёmicè Bárwierz od barwy.) Infector [...] Tinctor [...] Offector [...] Colorator [...] Flammearius [...] Zołto fárbuiący fárbierz [...] Brunatno fárbuiący. Kn 173.