Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: BAZYLIJKA, *BAZYLEJKA

Słowniki:
SXVI (supl.), L (XVIII), SWil, SW notują bazylijka
SStp, Kn, T, SJP nie notują

Formy: lp M. bazylijka; ; D. bazylejki; C. bazylijce; B. bazylijkę; N. bazylijką // bazylejką

Etymologia: <z śr. łac. basilicum>

Znaczenia:

1.bot. »roślina zielna o silnej woni, stosowana w lecznictwie i jako przyprawa, bazylia pospolita; Ocimum basilicum«: BAzylia/ ktorą Bázyliyką drudzy miánuią/ troiáką w ogrodziech páńskich widuiemy. SyrZiel 478. Iacobus Holerius vczony lekarz Páryski pisze [...] o iedny[m] Włochu/ w ktoreg[o] mozgu zálągnął się chrobak z vstáwiczneg[o] woniánia Bázyleyki. SyrZiel 481. Vdáią niektorzy Bázyliykę/ gdzieby miedzy dwiemá kámieńmi byłá tárta/ á w nowy gárniec włożona/ y przez kilá dni ná słońce iárkie wystáwiona/ żeby się on gárniec dobrze rozgrzewał/ po kilku dni/ żeby się mieli Niedźwiadkowie zálągnąć [...] Ale Galenus pisze/ że to báśni. SyrZiel 481. Pisze Theophrástus [...] że się podczás Bázyliyká przemienia w Mácierząduszkę. SyrZiel 482. Z suchą Bázyleyką bywa wino przypráwione. SyrZiel 482. MYlą się sprosnie/ ktorzy Ocymum Dioskorydowe/ ktore my Bázyliyką zowiemy/ Tatárką mieć chcą/ te wszystkie skutki ktore są Bázyliyce własne/ nie vważnie przypisuią. SyrZiel 1005.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ bot. bazylijka ogrodna: PLiniusz/ krowią Firletkę czyni podobną w skutkách Básiliyce ogrodney. SyrZiel 1301. ▲ bot. bazylijka cytrowa: BAzylia/ ktorą Bázyliyką drudzy miánuią/ troiáką w ogrodziech páńskich widuiemy. Pierwszą/ ktorą zowiemy wielką dla wielkiego y szyrokiego liścia [...] Kwiátu białego/ kłosowátego/ nasienia czarnego. Ziele wszystko pachniące iako Cytryna/ y przeto ią też Bazyliyką Cytrową abo Cytrynową zowią. SyrZiel 478. ▲ bot. bazylijka cytrynowa: BAzylia/ ktorą Bázyliyką drudzy miánuią/ troiáką w ogrodziech páńskich widuiemy. Pierwszą/ ktorą zowiemy wielką dla wielkiego y szyrokiego liścia [...] Kwiátu białego/ kłosowátego/ nasienia czarnego. Ziele wszystko pachniące iako Cytryna/ y przeto ią też Bazyliyką Cytrową abo Cytrynową zowią. SyrZiel 478.

2.bot. »roślina zielna, czyścica drobnokwiatowa; Calamintha acinos«: Drudzy ine ziele polne pachniące/ y kosmáte/ á kształt nieiákokolwiek do Bázyleyki [podobne] máiące bydź chcą/ ále y to źle/ ábowiem y to kwiatki miewa: A Bázylia polna [iesli ma bydź wiara Pliniusowi miana] kwiátu nie niesie. SyrZiel 520.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ bot. bazylijka polna: Tá [zębrzyca] Korzeń ma wielki y soku pełny: Odnożek rzadkich/ ále mocnych y cienkich/ á w środku maiąc sparę [...] iako w Kozłku/ álbo w korzeniu Mydelnice: ktorą też Bázyliyką polną nazywamy. SyrZiel 146.