Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: BEZPIECZNOŚĆ, BEŚPIECZNOŚĆ

Słowniki:
SXVI, Kn, T, L (XVI-XVII), SWil, SW, SJP notują
SStp nie notują

Formy: lp M. bezpieczność // beśpieczność; D. bezpieczności // beśpieczności; B. bezpieczność; N. beśpiecznością; Ms. bezpieczności

Znaczenia:

1. »niezagrożenie, nienaruszalność, spokój; zabezpieczenie«: Béspiéczeństwo/ béspiéczność/ wolność od niébéspiéczeństwá/ Securitas. Kn 20. Umieráiąc mowiłá [błogosławiona siostra dominikanka Luchina z Soncynu] te słowá: Teraz iuż idę w drogę wszelkiemu człekowi zgotowaną/ z wielką moią beśpiecznością. OkolNiebo 99. [Senat] Powinien Páná ná co przysiągł, niepámiętáiącego y komużkolwiek, bezpráwie czyniącego, vtrzymáć y vhámowáć. [...] gdy Senat przestrzegał tey powinności, [...] Oyczyzny y Priwatnych w niey ludzi cáłość, w bespieczności zostawáłá. LubJMan 2. W naymnieysze niechcęmy Wkraczac traktaty: Iezli bespieczności Niebędziem mieli w rzeczach y wolności. OblJasGór 64. Browar na dole, miejscami pod dachówką dobrą, miejscami złą, w podmusk, we 2 rygle, w lepiankę; od łęgu cwela zła, dlaczego od końca do końca podparty dla bezpieczności [...] szczytowe ściany jeszcze niezłe. InwChełm 11. Bespieczeństwo, Bezpieczeństwo. Bespieczność, Bezpieczność. 1) Sicherheit. 2) Vertrauen, Freyheit die man sich nimmt. 3) Gemüths-Ruhe. 1) sùreté, sécurité. 2) assurance; liberté, qu'on prend. 3) tranquilité de l'esprit. § 1) bezpieczeństwo w krolestwie skarb naywiększy; gdzie bezpieczności niemasz, tam, choć w obfitości, przebywać przykro. 2) zkąd się bezpieczeńswto wzięło do mnie przychodzić; upraszam abyś mi tę bezpieczność zganić nie raczył. 3) w wielkiey umysł moy bezpieczności; bezpieczność umysłu. T III 33-34. Kwitnę [...] 3) floriren/ blühen/ berühmt seyn. [...] 2) fig. croître, florir, étre en reputation. § [...]. 2) zakwitnęła zgoda; kwitnie w cnocie i w sławie; kwitnie w dostatki, w sławę; kwitnie dom ten sławny; bez bezpieczności w Państwie poddani kwitnąć nie mogą. T III 700.

2. »śmiałość, zuchwalstwo, bezczelność«: Atoż tobie, panie potwarco, twoja bezpieczność a bezsromięźliwa potwarz okazana jest. Insze twoje potwarzy, słowa karczemne, [...], gburowi odpisować karczemnemi jakiemi słowy zostawuję. PismoPotwarzCz II 51. Onym Sodomskim obywátelom wielką sromotę przyniosłá oná bespieczność [...]: iákoby nigdy nie było słyszáne ábo widziáne tákie głupstwo/ y szalenstwo ná świecie; grzeszyć/ á nie kryc się z grzechem. BirkNiedz 59. [W Jezusie Chrystusie] mamy bespieczność/ y przystęp [do Boga] z dufnością przez wiárę jego. BG Tt Ef III, 12. Widząc tedy bespieczność Piotrowę y Janowę/ y zrozumiawszy/ iż ludźmi byli nieuczonymi y prostakámi/ dziwowáli się/ y poználi [arcykapłani i uczeni w Piśmie] iż byli z JEzusem. BG Tt Dz IV, 13-14. Iusz do tákiey przyszli bespieczności, Co przedtym fałsze, zdrady, y chytrości, Kryli, terasz z nich zrzucili Maszkáry. OblJasGór 76v.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ komu bezpieczność zganić »wytknąć komu bezczelność, zuchwalstwo«: Bespieczeństwo, Bezpieczeństwo. Bespieczność, Bezpieczność. [...] 2) Vertrauen, Freyheit die man sich nimmt. [...] 2) assurance; liberté, qu'on prend. [...] 2) zkąd się bezpieczeńswto wzięło do mnie przychodzić; upraszam abyś mi tę bezpieczność zganić nie raczył. T III 33-34.

3. »zbytnia pewność siebie, beztroska«: Bespieczność Securitas. LodDict 5, 3.