Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: BELA I, BELLA

Słowniki:
SXVI (bella, balla), Kn (bela), T (bela), L (bela; XVII-XVIII), SWil (bela), SW (bela), SJP (bela) notują
SStp nie notują

Formy: lp M. bela // bella; D. bele; B. belę // bellę; ~ lm B. bele; Ms. belach

Etymologia: <śr. łac. balla, bella; niem. Ballen>

Znaczenia:

»kupiecka paka towaru«: Bélá/ [...] id est, Sarcina mercium. Kn 19. XX libr [czyni] Ryzę/ tych dziesięć Belę. KomDobrOrb 229. Bela, paquet. KulUszDyk 5. Bela. 1) Ballen Waare; 2) Ballen Papier. 1) balot, bale; marchandise embalée. 2) bale de papier. §1) towary w belach ułożone; otrzymałem trzy bele; T III 32. Drąg [...] zanieść na drągach belę towaru; drąg dźwigalny. T III 270.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ bela papieru: Bélá pápieru/ dziesięć ryz. Kn 19. O Pápierze. Bellá Pápieru ... 10 Ryz. Ryzá ... 20 Liber. Librá ... 25 Arkuszy. GorAryt 73. BEllá Pápieru: ma Ryz 10. SolGeom III 135. Bella pápieru [liczy] ryz ... 10. BystrzInfRóżn Z3. ... 2) bela papieru ma ryż dziesięć. T III 32. ▲ bela sukna (sz. zm.): Cło [...] od sukna bele gr 3, od półbelka gr 1/9. LustSier 22. Cło [...] od bele sukna po gr 3, od półbelka gr 1/9. LustSier 36. ... wino chce ieden Krákowiánin kupić przez sztych zá towar. Dáiąc 30 Beczek Sledzi po 28 zł. Sztokfiszu 8 kámieni po zł. 12. Bellę Sukná w ktorey iest 50 postawow/ postaw po zł. 48. GorAryt 157. Bella sukna [liczy] postawow - 20. BystrzInfRóżn Z3.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ opić się jak bela: Odprawując rocznicę, źleśmy uczynili, Cośmy Bogu dziękować mieli, tośmy pili. Jeślić to Boża chwała opić się, jak bela, Pewnie nie doczekamy takich rocznic wiela. PotFraszBrück I 150. ◆ jako bela opity: Już mój miły nad babami Herkules, jako bela opity namieśnik, zębami zgrzyta, na wąsy dmucha i jako papuć gębę odyma. MałpaCzłow 282.

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1654-1676

Formy: lp M. bela

Etymologia: <łac. bellis, bellium>

Znaczenia:

bot. »ziele, kwiat stokrotki, roślina z rodzaju Bellis, Herba, Flos Bellidis«: Wszytkie białej płci przypadki, jakoby Bela albo dobruchna, leczy i choroby. MorszAUtwKuk 47-48.