Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: BEŁT, BELT

Słowniki:
notują

Formy: lp M. bełt // belt; D. bełtu // beltu; B. uż. nżyw. bełt // belt; N. beltem // bełtem; Ms. bełcie; ~ lm M. uż. osob. bełtowie // bełty; D. bełtów; B. uż. nosob. bełty; N. bełty

Znaczenia:

»strzała do kusz i proc albo krótka włócznia o niewielkim, wąskim grocie, dziryt«: Rękę co bełt z rány wywłoczyłá/ Nowem postrzałem przytknęłá [Klorynda] do ciáłá. TasKochGoff 286. Strzałá prona spora. Cestrosphendone […] Plura similia in Bełt. Kn 1078. Zdomu Jastrzebcow (abo raczi Pobogow) slachcic wyszedł rano do roboty awty[m] nieprzyiacielska stras sprętka na nie[g]o przyskoczi a on dobywszy kuszy poki mu beltu stało odstrzeliwał się. HerbOr 184. Poydę a tymi bełty Dobruckie Harpiie scierwem na placu złozę samego zabiie Hardego Kantymiera. DrobOpow 176. Uderzeniem mocnym. Iáko Kule y gałki dáleko odbiiąmy, bełty y kamięnie z kusz wyrzucąmy, strzały z łukow wypuszczamy. SolArch 18. Kusza herb. […] Bystrzyccy zaś kładą ná kuszy bełt, Kuszę bez cięciwy y rękoieści, á pod tym wszystkim trzy wręby. NiesKor II II, 754. Bełt. […] 2) Wurf=Pfeil. […] 2) javeline; javelot. T III 32.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ ślepy bełt: A ten, co na wiatr ślepym bełtem bije, Pewnie tu tego serca nie prz(e)szyje; JEZU najsłodszy, JEZU - ma miłości Do Ciebie strzały rzucam mych żądości. MorszZWybór 341. ▲ jako bełt latać: [Sen o pannie z morza] A jeśli włosek - czesząc - mi zerwała, Swoim go pannom na morze ciskała, Za którym one - jako bełt - latały, Jedna przed drugą z rąk go wydzierały [...]. BorzNaw 90.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● (war.) Z kuszą ná wroblé […] prożną/ béz béłtow. KnAd 1331.

◼ Przenośnie: ◼ Wiárá tarc z Boskiey iest krwie/ y zskor Swiętych/ Gási ogniste miecze/ á przeklętych Bełt wzad obráca. JurkPieś C2. ◼ „Prawda, Feb[i]e, z twojej kusze Nieme bestyje martwej pozbywają dusze; Mój zasię bełt z pieszczonych wypuszczony rogów Przyjmie ciebie i twoich przechwalonych bogów”. ZimSRoks 13.