Słownik XVII wieku

Słowniki:
SXVI, Kn, T, L (XVIII), SWil, SW, SJP notują
SStp nie notują

Formy: lp M. bestyjka; B. bestyjkę; N. bestyjką; ~ lm M. bestyjki; D. bestyjek; C. bestyjkom

Znaczenia:

1. »wszelkie małe żywe stworzenie z wyjątkiem i w przeciwstawieniu do człowieka«: Oneć to Mistrzu myszy nam śie wyiáwiły/ Co ono przez trzy látá zboże w źiemie kriły. Czułyć to té bestiyki/ że násze stodołki Miáły bydź wyprożnione/ także y okołki. KomRyb Cv. Gdyby kogo wrzucono ná mieysce kędy płech pełno/ áza tám nievmrze? Niewielkie te bestiyki są/ ále náturá ludzka bárzo słaba iest/ zginąć iey y od namnieyszych tych bestyieczek. BirkNiedz 571. Puśćże się tedy chrześcianinie na opatrzność świętą jego ... która jeśli tak szczodra jest i najpodlejszym bestijkom, że napełnia każą z nich błogosławieństwem, zaprawdę niebędzie skąpa tobie na obraz boży stworzonemu, zwłaszcza chrześcianinowi, to jest królestwa niebieskiego dziedzicowi? BirkZbarKoniec 268. Béstyyká [...] Bestiola [...]. Kn 21. NAGROBEK GARSONKOWI. I ty nielube wiodąc dni po panu, Zdechłeś Garsonku we czwartek po ranu, Leżąc przy trunie i kochanym grobie, Jeśliż cię mile nie zawoła k' sobie. Aż kiedykolwiek trop zwietrzywszy drogi, Poszedłeś za nim, ale Charon srogi, Widząc bestyjkę być cię bez rozumu, Już na przewozie wyrzucił się z prumu. TwarSRytTur 143. [...] Włoch mowi do żony: "Skarżę sie, jako to ten twój piesek mierziony Będąc małą bestyjką rzuca się na człeka". KorczWiz 89. Ná ukąszenie Psczoły, lub Osy, Lub Szerszeniá. Weś tęż bestyikę, to iest: ieżeli Osa, weś Osę, etc. rozetrzyi w pálcách, y przyłoż, álbo nátrzyi to mieysce gdźie ukąśiłá. CompMed 543. 2. GOSPODARKA POD ZNAKIEM ZABOBONU Na wszelkie robactwo polne. Żadne robactwo i inne bestyjki nie mogą szkodzić wszelkiemu zbożu, jeżeli zdechłe raki rzeczne przez 10 dni namoczysz w wodzie i nią skropisz ogród albo pole. DuńKal1731Rzecz 4. BESTE [...] Petite beste. Bestiola [...] Bestyika. DanKolaDyk I, 192. Eadem kupiłem bestyjek sześć, nazywających się Fretche, po francusku le furée. Są to źwirzątka masłowate formą łasic, lecz większe od tchórza. RadziwHDiar 164. Zwirzątka nazywające się po francusku le fureé, po niemiecku Fretchen, są tyż tu u mnie i lęgą się. Puszczają ich au garene, gdzie króliki są, na wypędzanie ich z nor. Taż bestyjka wiele do łasicy podobna, lecz wielkością do tchórza, wypędza niemniej i lisa z nory od psów uciekłego, przez antypatią, nie przez moc mu szkodzenia, practicatum. RadziwHDiar 176. Bestyyka. Thierchen. bestiole; petite bête. T III 35.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ bestyjka dzika »zwierzę nieudomowione, nieoswojone, żyjące niezależnie od człowieka«: BELETTE [...] (Petit animal sauvage qui mange les fruits et les pigeons)Mustela [...] ŁASICA, mała bestyika dzika, ktora ziada owoce, y gołębie. DanKolaDyk I, 188.

2.przen. w lm »czarne plasterki, przypominające muszki, przyklejane na twarzy dla kontrastu z białą cerą«: NA MUSZKI PIEŚŃ Śliczna Kasiu, twej twarzy niezmazane śniegi, Gdy sobie te przybiorą niepotrzebne piegi, Przywodzą mię do skruchy Te na mleku muchy [...] Masz-li nimi tak szkodzić, ja cię o to proszę, Niech je ustami mymi z twarzy twej rozpłoszę I spędzę z twej potuchy Warga swą te muchy. Nie żałuj tych bestyjek przynajmniej na strawę, Bo-ć taką, a prawdziwą, dam o sobie sprawę, Że od miłości suchy Z głodu zjem te muchy. MorszAUtwKuk 299.

3.ekspr. »zły, zasługujący na pogardę człowiek«: ME’CHANT [...] Malus. Improbus. Vitiosus [...] ZŁY, ZŁA, ladaco [...] *Zła bestya bestyika z ciebie [...]. DanKolaDyk II, 245.

# Użycia metajęzykowe: # Desinentia in ka, quae habent ante ka diphtongum Polonicam, ut bayká bestyyká etc. mutant in eodem casu y in i; ut bayká baiek, bestyyka bestyiek etc. WojnaInst 38