Słownik XVII wieku

Słowniki:
SXVI, Kn, T, L (bez cyt.), SW notują
SStp, SWil, SJP nie notują

Formy: bezprawie

Znaczenia:

1. »wbrew prawu, bezprawnie«: Podczás potrzebá czyni cnotę/ to iest/ co czásem bywa bezpráwie/ to gdy musiem/ práwem zowiemy. PetrSPolit I 458. IVżesmy powiedzieli co práwo iest/ trzebá też wiedzieć/ co/ kiedy/ y iáko bezpráwie się dzieje/ áby iedno z drugiego lepiey się wyrozumiáło. PetrSEt 397. Mam Conferencye z Woyskiem Litewskim ná moie y Urzędow moich bezpráwie, pracą Dworskich, á osobliwie Factiey Pacowskiey robione. LubJMan 58. Inflantczykowie, upatrzywszy czas sposobny, niektore w Inflanciech fortece, od Moskwy kiedyś bez prawie odięte, ubiegli y opanowali. NiesKor II II, 144. Bezprawie, bezprawnie, adv. widerrechtlich. illegalement; contre le droit, illégitimement, injustement. T III 38.

2. »niesprawiedliwie, niesłusznie«: Bézpráwié/ (Aduerb.) v. Niésłusznié. Kn 24. Bezprawie, bezprawnie, adv. widerrechtlich. illegalement; contre le droit, illégitimement, injustement. T III 38.

Słowniki:
SXVI, Kn, T, L (XVI-XVIII), SWil, SW, SJP notują
SStp nie notują

Formy: lp M. bezprawie; D. bezprawia; C. bezprawiu; B. bezprawie; N. bezprawiem; Ms. bezprawiu; ~ lm D. bezprawia; B. bezprawia

Znaczenia:

1. »czyn sprzeczny z prawem«: Tych [trybunów ludowych] powinność była przestrzegać, aby się bezprawie albo obciążenie jakie w podatkach [...] nie działo. NiemPam 145. Snać pono nie masz w świecie białejgłowy Gorszej nade mnie! sama swe bezprawie Widzę! Zgrzeszyłam! BorzNaw 191. To wielkie bezpráwie y niespráwiedliwość sędziego, kiedy się bez wielkich y uvażnych dowodow ábo znákow porywa więzić y trapić kogo. WisCzar 68. I tak owi zdrajcy dwojako profitowali i Sasom nic nie dawali i pożytek sobie z województwa wyrobili, a królewskie bezprawia koloryzowali. OtwFDziejeCzech 211. A czemuż tego bezprawia nie poprawiono zaraz? czemu Seym potym nie zagrodził drogi, do rwania Seymow przed Marszałka elekcyą? KonSRoz 5. To bezprawie trafić się może, iak y tyle inszych trafia się bezprawia ob immoderatam libertatem. KonSRoz 36. PRAWA POLSKIE [...] iak sponte et prompté ie stanowią Polacy, ták łatwo przestępuią; przy wielu Práw, wielu czynią bezpráwia. ChmielAteny1755 I II, 403. Bezprawie. 1) passe-droit. T III Przydatek, 1.

2. »krzywda, niesprawiedliwość, uszczerbek, ujma«: Iesli Car mi Sam iakie bez prawie uczyni, to iemu wolno. MasDiar 69. Dla bezpráwia brátu twemu Jákobowi uczynionego háńbá cię okryje. BG Tt Ab I, 10. Bézpráwié/ (Nomen) vide Krzywdá/ Niesłusza. Kn 24. Catholicy Rzymscy wielkie bezprawia cierpią nad insze miasta, wielka groźba, bo tu [w Leiden] prawie sedes Calwińska. GawarDzien 179. Do nowego Páná, z bezpráwiem. Máiestatu I.K.M. y uszczerbkiem wierności swoiey wdawáć się nie będą [rady, urzędnicy i rycerstwo obojga narodów]. LubJMan 29. Do ták słusznego ná Oyczyznę respektu prowádzi nas Bog sam i chwała iego święta, ktorey się bezpráwie dzieie. PisMów II 34. Musub-aga przysięgał na Boga, [...], aby wezyra pokarał, jeśliby miał jakie bezprawie pomyślić honorowi poselskiemu. GninTurDyp 390. Bezprawie mi się dzieie, że mi tego przez gwałt biorą, ktory mi się dobrowolnie poddał. NiesKor II II, 215. Ktoby kupcowi bezprawie czynił według uważenia Hetmańskiego karany bydź ma. ArtWoj 152. Prosiłem oraz barzo, aby mi bezprawia nie czyniono, a jeżeliby gwałtem zajeżdżali, tedy Ogińskiemu, pisarzowi polnemu, da ociec mój pozew o gwałtowną ekspulsją, a Orzeszce sędziemu de male gesto officio. MatDiar 317. Bezprawie. 1) passe-droit. T III Przydatek, 1. Bezprawie. 1) Unrecht, Ungerechtigkeit. 2) Regiment, so etliche wenige führen. 1) tort, injustice, iniquité, illegalité. 2) oligarchie, gouvernement de peu de personnes. T III 38.

3. »rządy oligarchiczne«: Bezprawie. 1) Unrecht, Ungerechtigkeit. 2) Regiment, so etliche wenige führen. 1) tort, injustice, iniquité, illegalité. 2) oligarchie, gouvernement de peu de personnes. T III 38.

# Użycia metajęzykowe: # Są w nim [zebraniu słów] niektore przystarżałe, ale nie cale z zwyczaiu wyszłe słowa, aczey mogą znowu być zażywane, y do ięzyka przywrocone. Baczność. Badacz. Badanie. Bezbożnik. Bezbramne Miasto. Za bezcenek przedać. Bezcienny widok. Bezdenny. Bezdroże. Bezeceństwo. Bezgłowna Rzeczpospolita. Bezludny Kray. Bezkrolewie. Bezprawie. Bezrżądny. Bezwodny. Bezżenny. RzewWKras 202