W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 08.05.2024
BEZROZUMNY przym.
Słowniki:
SXVI, Kn, T, L (XVII-XVIII), SWil, SW, SJP notują
SStp nie notują
Formy: lp M. m bezrozumny; ż bezrozumna; n bezrozumne; D. m bezrozumnego; C. m bezrozumnemu; ż bezrozumnej; B. m żyw bezrozumnego; ż bezrozumną; n bezrozumne; N. m bezrozumnym; ż bezrozumną; Ms. m bezrozumnym; n bezrozumnym; W. m bezrozumny; ż bezrozumna; lm M. mos bezrozumni; nmos bezrozumne; D. bezrozumnych; B. nmos bezrozumne; N. bezrozumnymi
Znaczenia:
»niemający rozumu, głupi, nierozsądny; szalony«: O szaleństwo násze, o rozumie bezrozumny. Da kto pięćdziesiąt potraw, da on tyle troie, Ty go upoisz, á on y woznice twoie. StarPopr 57. Tedy im [uczniom] rzekł [Jezus]: Tákże y wy bezrozumni jesteście? Azaż nie rozumiecie/ iż wszystko co zewnątrz wchodzi w człowieká/ nie moze go pokaláć? BG Tt Mk VII, 18. Przeto iż poznawszy Bogá/ nie chwalili jáko Bogá/ áni mu dziękowáli: owszem znikczemnieli w myślách swojich/ y zaćmiło się bezrozumne serce ich. BG Tt Rz I, 21-22. Bé[z]rozumny/ Irrationabilis [alias Irrationalis] [...] Expers rationis [...] Temerarius. Kn 24. Iest rzecz niebeśpieczna [...] uporności bezrozumney mieysce dawáć. KorRoz 148. Bezrozumnego człowieka iest temu nie wierzyć, czemu wierzy Koscioł S. powszechny. StarKaz II, 311-312 marg. Jakoż cię zaraz, bezrozumna igło, Karanie z nieba lotne nie prześcigło, Żeś śmiała palce tak udatne zranić. MorszAUtwKuk 44-45. Ach bezrozumna! miłość cie rozumu Zbawiłas [!] pełnaś fantazey [!], y szumu Zcięzkiego zalu Ktory cie uwodzi. OblJasGór 69. Rozsądek [...] radził zawsze szykować wojsko, a nie kupą bezrozumną potykać się. LubSArtDąb XIII, 13. Nie pátrzcie ná bydlęce, bezrozumne przykłády Kaznodzieie [...] Nie mowcie Káznodzieie: A ten ták czyni, temu się to godzi, czemu nie mnie? godzi się to temu! bo i to bydlę, i to bydlę, á tyś Káznodzieiá [...] Káznodziei życie ma bydź świątobliwe. MłodzKaz IV, 170. "To już pójdę i za tego aptekarza." - "O bezrozumna, daj mi pokój, za żadnego z tych nie pozwalam za mąż iść." RychKazNad 341. Melancholia nic innego nie iest iak przewrotna i bezrozumna Imaginacya. BeimJelMed 425. Twoy bezrozumny, złośliwy uczynek, Wymázał z Xięgi życia szczęśliwy spoczynek. DrużZbiór 75. Bezrozumny. unvernünftig. déraisonnable, insensé, irraisonnable. T III 38. S. Tomasz liczy trzy stopnie niewdzięczności, nie oddawáć dobre zá dobre Dobrodzieiowi, zápámiętywáć iego dobrodzieystw, oddawáć złe zá dobre. Tę niewdzięczność Bogu oddáiemy. [...] A toż oddawasz Pánu ludu głupi y bez rozumny. TylkStrom 88.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: bestyja bezrozumna »BESTYJA«: ▲ rzecz bezrozumna: ▲ zwierz bezrozumny: ▲ zwierzę bezrozumne (sz. zm.): ▲ bydło bezrozumne: ▲ gadzina bezrozumna: ▲ kreatura bezrozumna: ▲ [Twór] bezrozumny: ▲ żywioł bezrozumny:
Związki frazeologiczne: jak(o) bestyja bezrozumna: ◆ jako zwierz bezrozumny:
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Patrz nierozumny.
Autorzy: BR-K, WM