Słownik XVII wieku

Słowniki:
L (bez cyt.), SWil, SW, SJP notują
SStp, SXVI, Kn, T nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1707

Formy: lp M. m bezsumienny; D. ż bezsumiennego; lm D. bezsumiennych; C. bezsumiennym; B. nmos bezsumienne; N. bezsumiennemi

Znaczenia:

1. »niemający sumienia«: Toż czyniono z inney strony Posłom iego/ ktorych on był z wielką częśćią przednieyszych Pánow Fráncuskich/ wypráwił do niego: ktorzy tyśiąc ná dźień ponośili niesmákow/ gdy tym czásem ten bezsumienny człowiek/ tyleż znákow oświadczáł im przyiáźni. MaimUstHist 115. Wolno záwsze upadek własny poprzedźić zgubą zdraycy, ktory czuwa ná niego; gdy przytym krzywdy od ludźi tego bezsumiennego Páná, nád dáną wiárę y bez wszelkiey nagrody w ćiągnieniu wyrządzone: dodáią dosyć pomśćie nászey słusznośći. MaimUstHist 116. [...] bierzemy się ad media iustae et iure licitae defensionis, consurgendo całymi siłami przeciwko zuchwałym ab extra inwazorom i opresorom naszym, jako ab intra przeciw bezsumiennym zdrajcom ojczyzny [...]. PunktaDuchRzecz 282. Dla czego zaś pieniądze, co raz wyższą liczbą szacowane? przyczyna tego: dla zagęszczoney za czasem drobney, podleyszey i miedzianey monety, wygubiwszy dawną srebną monetę, częscią przetopioną przez Złotnikow, dla Pańskiey roboty, częścią odmienioną przez Kommissye Seymowe do mynic, częścią wyprzedaną przez łakomych lichwiarzow, naywięcey wyprowadzoną przez nie cnotliwych Zydow, wcielonych diabłow, i nie rozdzielnych towarzyszow bez sumiennych lichwiarzow, wywiezioną za granicę: dla zaniedbania nie godziwego tych, ktorym straż monety prawo zaleciło. HadziŻal 14. Zważał książę kanclerz, że tak w dekrecie sprawiedliwym pluralitatis, jako też w manifeście bezsumiennych deputatów noncupativae paritatis obwarowana nam securitas honoru była. MatDiar 679.

2. »niezgodny z sumieniem, niemoralny, nieuczciwy«: Toć choć wierzyć będziesz że iest niesmiertelna [dusza], y z tey wiáry pochodzącą boiáźnią chwalebnie regulowáć życie, áby zá rospustę y bezsumienne akcye nie byłeś po śmierci karany: nic ci się przez to złego nie stánie. BystrzInfCosm Dv. Te łakomstwo niewinnego Podskarbiego kamienuie, za dobry uczynek potrzebney przestrogi o fałszywy monecie i szacunku iey przyzwoitym, szczypiąc niegodziwemi, bezsumiennemi i nierozsądnemi paszkwilami. HadziŻal 26.