Słownik XVII wieku

Słowniki:
notują

Formy: bezok. bieleć; ~ cz. ter. lp 1. os. bieleję; 3. os. bieleje; lm 3. os. bieleją

Znaczenia:

1. »stawać się białym«: Ma być zbieráne [jabłko zamorskie] gdy poczyna zwiérzchu bieleć/ ábo żołcieć. SyrZiel 1512. Wapno y mármor nie rychło od ogniá bieleią. SykstCiepl 81. Ale iesliby ją [bliznę] obaczył Kápłan/ ze w niey włos nie bieleje [...] tedy zámknie Kápłan tákowego [chorego] przez siedm dni. BG Kpł 13, 21. Bieleię/ Incipio albicare [...] Inalbesco [...] v. Mienię fárbę. Kn 28. Bielieye Albesco. SłowPolŁac 2. Bieleję ich werde weisz. DobrGram 223. Piasek ktory dopiero bieleie Z krwie czerwienieie. KochProżnLir 66. Gdy na szynę rospaloną złoto, srebroli, ich [alchemików] sposobem robione włozysz, kurzyć się pocznie, á bieleć szyna. SekrWyj 2. Czemu mięso warzone bielsze niż surowe? Gdy co wre, dostawa się iáko owoc ná drzewie, w ktorym co słońce spráwuie, to ogień wrzeczach wráiących. Więc wszytkie rzeczy dostawáiąc się do białości przystępuią, że mięso tedy dla teyże przyczyny gdy wre bieleie. TylkRoz 238. Znaki kiedy się ząbki máią dzieciom puszczáć: Naprzod gdy dziecię pálce álbo co innego ustáwicznie do ust kłádzie y zuie [...] gdy się dziecię rospala, tákże gdy dziąsła bieleią. PromMed 27.

2. »być, wydawać się białym, być postrzeganym jako biały«: Lilia nád śnieg y mleko bieleie. GawarDzien 23. SARDYNYX Kámień iest spacyes Onyxow, figurę y Kolor Ludzkiego máiący pázorá tak názwany, bo się rumienieie, iák sardyus, bieleie iáko Onyx, ni by tedy composite sie mowi Sardonyx. ChmielAteny1755 I 560.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ bieleć jako alabaster: Które [liście kaptura] niźli sie rozwinie statecznie/ łsnąc sie bieleie/ iako Alábáster. SyrZiel 1455.

# Użycia metajęzykowe: # [De Verbo] Inchoativa sunt: bieleię, blednieię, botwieię, cieńszeię, czernieię, czerstwieię. WojnaInst 69