.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
◆
Związki frazeologiczne:
◆
leda bies »byle kto«:
Rodzicom iaka rádość/ kiedy im grzeczną poymiesz Synową [...] sługom iák miło/ że nie ledá biesá dziwego/ ále Pániey własney słucháć będą. GorzWol 7-8.
Na głowie drugi chciałby ciesać koły, A ty, że zaraz wychodzisz ze szkoły, Chciałby-ć lada bies grać potem na nosie, Więc o twój honor pamiętaj i o się. DembowAPunktBar II 480.
◆
do biesa »wyraża przekleństwo; precz«:
Kto się dobrze przypátrzył Kosmográphiey/ a Kometę uważył [...] gdzie Máchomet leży/ tam się pierwey efekty pokażą [...] Obaczy Machomet odmianę w samym Alkoranie: by też wszystkich ziemia pożarła/ do biesa z takim sąsiadem. Lecz barziey uzna mutacyą zá pięć lat. ŻędzKom B2v.
do bisa. 1) Potztausend; das dich der Hencker. [...] 1) le bourreau; ventregris; cadedis; ventre-bleu; hache. [...] § 1) do bisa sparzyłem się. T III 52.
◆
do biesa »dużo, wiele«:
Do Bogá ich/ Sic potius loquendum, quam do kátá ich/ vel do biesá ich. vide Wiele. Kn 124.
do bisa. [...] 2) viel. [...] 2) beaucoup. § [...] 2) do bisa tam graczow, złodzieiow. T III 52.
◆
u biesa »wyraża zniecierpliwienie, zdenerwowanie«:
A tu, księże stryju, Mądrześ bardzo uczynił, żeś chciał żyć tak skąpo, Żeś dla mnie wszytko chował, sam nie używając. [...] Jeźliś też, zbierając Nazbyt chciwie, u biesa, to nie moja wina. OpalŁCoś 290.
◆
iść do biesa »iść na marne, marnować (się)«:
Bo tak Bog chce Abys niedługo zażył czegoś marnie nabył Tak sprawiedliwosc każe wydarłeś niech drugi Tobie wydrze, Albo więc smierć wszytko odejmie A drugiemu zaś odda, Komubyś nie życzył Dla tego Xięze zbiory do biesa więc idą Bo z Koscioła zbieraią y cnych fundatorow Zawodzą. OpalKSat 19v-20.
◆
toczyć się do biesa »iść na marne, marnować (się)«:
Tantala ta najbardziej pewnie męka tyka, Że się strawa tak blisko od gęby umyka, A Syzyfa to, że gdy mniema, iż do kresa Dotoczył kamień, na dół toczy się do biesa. MorszAUtwKuk 324.
◆
pójść do biesa »obrócić na marne, zmarnować (się); stracić«:
Z dobr KRolewskich nazbierasz ktores złotem zkupieł I to poydzie do biesa bo wiem nie dla tego Dobra Rzeczyp[ospoli]tey daią aby były Na targu raczey zeby Cnocie szły w nagrodę. OpalKSat 20.
◆
do biesa porzucić »obrócić na marne, zmarnować (się); stracić«:
Do takich spraw trzeba jednego wora pieniędzy, a dwóch pilności. [...] Ja, jeśli się dłużej powlecze, cale do biesa wszystko porzucę, bo mi to już cale zmierzło. SobJListy 119.
◆
pożreć do biesa »zniszczyć całkowicie«:
Ani okrętow nie mam áni flisa Wszystko to morze pożarło do bisa. OvChrośRoz 360.
◆
rozszarpać do biesa »zniszczyć całkowicie«:
[Słudzy] Rozszarpali do biesa y ziedli y z skorą Ze tylko kości same ba y te nie całe Zostały. Toz sie stanie z tobą nieboraku Ziedzą cie pewnie słudzy gdy sie nie obaczysz. OpalKSat 100.
◆
pójść na biesa »stać sie złym, ulec złym pokusom«:
Między owemi dworzánámi Páńskiemi, pokoiowemi, teżci się też wlulał Szátan, [...] dziwuyże się, że tám przy dworách Páńskich, znaydzie się sługa, radzcá, co też to poszedł cos ná biesa, radby nieiednego Iobem widział, z dobr iego wyzuł, ále by gorzey było, gdyby się wszyscy biesowi godzili, á był tylko ieden, niby Anioł Pański. MłodzKaz III, 78.
◆
być u biesa »stracić życie, umrzeć, zginąć«:
Na Sczurkj [...] Lepsze to [trucizna] nizli Łapyce y kotky ale caue by pies nie dopadl, albo człowiekowy nie zadano bylby u Biesa. GrodzMisc 160b.
◆
bies nie spał »zło czyhało na słabości człowieka«:
...w habicie będac [...] konwersacyi z męszczyzny uciech smiechów prętendowała, czego iey wszystkiego zwierzchność zakonna broniła co iey ieszcze cięzay było [...] bies tez nie spał, ieszcze iey wiekszą tesknosc do Swiata uczynił, że ona ani czytac, ani modlic się [...] nie chciała, przydał iey tez pokus cielesnych na ktore gdy zezwoliła gdy nie miała z kim sama z sobą grzeszyła... HistŚwież 496.
◆
bies komuś był po czymś »nic dobrego z tego nie wynikło, to wszystko na nic«:
chodzi po rynku chudak łeb zwiesiwszy słudzy Wszyscy poodstawali palcem pokazuią Co żywo szydzi mowiąc a bies mu był potym. OpalKSat 100v.
◆
bies niesie coś »coś złego dzieje się za przyczyną diabła«:
Słyszałem, kiedy łajał: "Czyć to tu bies niesie te marchy? [pogardliwie: krowy] Bodaj zdechły! By ich wilcy zjedli!" DialPańOkoń 237.
◆
bies pobierze coś »coś będzie stracone, zmarnowane«:
Jako śnieg topnieią [dobra wzięte w zastaw] Zaledwie zagrzeiesz wdomu swym drapieżnym. Wszytko to bies pobierze y ciebie naKoniec. OpalKSat 61.
◆
niech bies bierze coś »wyraża pragnienie, aby coś przestało istnieć«:
Niech bies bierze Babilon z tobą Niewiesciuchu A tu mu bystry Andzar chce utopic w brzuchu. PotWoj 29.