Słownik XVII wieku

Słowniki:
notują

Formy: bezok. bijać; ~ cz. ter. lp 1. os. bijam; lm 2. os. bijacie; 3. os. bijają; ~ cz. prze. lp m 1. os. bijałem; 3. os. bijał; ż 3. os. bijała; lm mos 3. os. bijali; ~ nieos. cz. prze. bijano

Znaczenia:

1. »wielokrotnie bić, uderzać; chłostać; karać«:

Rekcja: kogo, co; (czym)

Barzo go o obyczje i naukę nauczyciel bijał. SaadiOtwSGul 199. Bydlarz. Pomyka się też pies do bydła [...]. Wałaszą go drudzy przy bydlęciu ukąszonem do bydlęcia włóczą, drudzy ze złemi barany sworują, że je bijają rogami. OstrorMyślTur 39. Pan złamał kij niezbożnych/ y rozgę pánujących: Tego ktory ludzie bijał w zápálczywości biciem ustáwicznym/ pánował w gniewie nad narodámi bez litości dręczonymi. BG Iz 14, 5-6. A jam rzekł: PAnie/ onić wiedzą żemci ja podawał do więzienia/ y bijał w bożnicách te/ ktorzy wierzyli w cię. BG Dz 22, 19. Bo od głosu PAńskiego stárty będzie Assyryjczyk ktory inne kijem bijał. BG Iz 30, 31. Biiam/ Verberito [...]. Kn 30. [...] biiány/ ktorego biią abo biiáią. Plagipatida. Kn 1016. Takich przed tym na rybnych stoliech kiymi biiano y w Rynsztokach bierzmowąno... TrepNekLib 67. A biie tp serce grzeszne sám człowiek dla tego/ áby nie był od Páná Bogá zágniewánego bity/ ktory tego srodze biia/ ktory sam siebie zá złości swoie nie karze/ y sam siebie nie sądzi. StarKaz 250. [...] zwano go Socrates [...] nie słycháć o tákim drugim błaźnie/ coby go żoná kiiem biiáła/ y tákim ługiem myiiała [...]. ZłoteJarzmo D4v. Słuchaycie tego Wy Páńskiego y Rycerskiego (Szlácheckiego) stanu ludzie, ktorzy w karániu poddánych swoich rozumowi hámowáć się dáć nie chcecie: One bez miłosierdzia ciemiężycie: álbo też z zápálczywości zbytniey bez miáry bijácie [...]. GdacPan 64. A ten Vcząc Chłopczow w Skole Zywieczkiey Nigdy dzieci nie biiał, tylko rozne Paenitentie naznaczał dla czego tez ten respekt otrzymał. KomonDziej 149. [...] doniesiono [...] jakoby żonę swoję bijał, a tak strasznie [...] iż raz kół złamawszy, że ona uciekł[a] [...] KsJaz 126. [...] póty z więzienia nie wynidzie, póki się czteroma ludźmi nie zaręczy, jako jej bijać nie będzie [...]. KsJaz 126. Item zeznała, zeby była zyła z męzem dobrze, gdyby nie ten oyczym, bo onę biiał y matkę, gdy nie chciała zezwolić woli iego. AktaMusz 42. Biiam. oft schlagen. batre souvent. T III 47.

2. »wielokrotnie pokonywać w walce«:

Rekcja: kogo

Ten na kazdy dzien niemal, takie czyniąc cugi Siła bydła brał Turkom: gdy zapadszy z tełu Zbiegał ubespieczony y narzezał siełu Lecz y Tatarów bijał często, y sowity Odbierał Plon: ztąd sławny był y znamienity. PotWoj 144. Ich [Niemców] we wszystkich okazyiach biiali Turcy y Cale znimi nigdzie szczęscia niemieli. PasPam 267v. Rzecz jest pewna i siłą przykładów doświadczona, że ostrożny zawsze porywczego zwykł bijać. LubSArtDąb XIII, 19.

3. »zabijać zwierzęta, ubijać, uśmiercać«:

Rekcja: co

Sliachcic stad się zas Plebei zową od Sliachtuza Komorki, wktorey ociec ktore[g]o rzeznik barany byiał Niemcy Rzeznicy mowią więc towarzeszom Sliacht ceit.. toiest czas bic barany w sliachtuzie. TrepNekLib 3v. Stanąłęm tedy uiednego Rzeznika w Szopie gdzie biiał woły ktorych y naten cza[s] wisiało kilka konie naymnieyszey rzeczy niechciały ieść tylko chrapały na ow Smrod Surowizny. PasPam 182v. Bydła także nie będą mogli biiać [...] bez opowiedzi O. Ekonoma. KsKasUl 379.

4. »o pieniądzach, zwłaszcza monetach: wytwarzać, odciskać w pewnych odstępach czasu, czasami«:

Rekcja: co

Ci mincarze ex torturis wyśpiewali kilku znacznych szlachciców, u których fałszywe pieniądze bijali, spozywali wszystkich przed się [...] OssZPam 65. Męciński [...] sam tych pieniędzy nie bijał [...]. OssZPam 66. a sąm Jąn biiał młotem wmynicy Krakoskiey [...]. TrepNekLib 29.

# Użycia metajęzykowe: # [De Verbo] Frequentativa: [...] biiam, bywam, chadzam, czytywam. WojnaInst 69