Słownik XVII wieku

Słowniki:
Kn, T, L (XVII-XVIII), SWil, SW notują
SStp, SXVI, SJP nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1613

Formy: lp M. bindas; D. bindasa; N. bindasem; ~ lm M. uż. nosob. bindasy; D. bindasów; N. bindasami

Etymologia: <niem. Bindeaxt>

Znaczenia:

1. »siekiera ciesielska z wąską i długą szyją służącą do drążenia w drzewie«: Bindas. Securis architecti, angustiore et productiore collo [...]. Kn 31. Pił ręcznych [...] 4 [...] Bindasow [...] 6. ArchRadziw 1638 5, 54. Osobliwie Ciesielskiego naczynia iako [...] topory bindasy Siekiery rozmaite Piły ręczne [...] ktore naczynia maią bydz zamkowe y zawsze w zamku maią zostawać. NarArch 153. Drugi raz niespodzianie, aniśmy postrzegli, Kiedy Krzywonosowi łotrowie przybiegli I poczęli dziurawić bindasami mury [...]. ZimBSiel 159. Postrzegszy Caezar w ludziach tey bojazni Sam; dąb wyniosły pocznie siec bindasem A potym krzyknie; Nie boycie się kazni Owszem rąbaycie; y wierzcie tym czasem Zem ja sam winien Bogow nieprzyiazni. LucChrośPhar 83. Bindas die Bindeaxt WojnaLust 100. Ciesle w Dobrach potrzebni, cokolwiek architektury rozumieiący, trzyzwi, rozeznani; ktorzyby maiąc siekiery, bindasy, topory, piły, piłki, swidry, dłutá, klamry, węgielnicę, sznur, srodwagę, wszystko z należytą zakładali, y wystawiali proporcyą, według reguł tu opisanych w architekturze. ChmielAteny III 372. Do drzewianey Fabryki te są requisita. Piły wielkie y małe, topor, siekiera, bindas; swidry rożne, iako to łopatnie nawrotnie, sworzniowe, grabelne, łatne, hybIe rożne iakoto, szarfhybel, drugi sliszff hybel gładzący, trzeci fibanek, czwarty szpunthybel etc. ChmielAteny III 399. Bindas, g. [bindas]a. eine Binde-Axt. besaigue, piochon, sorte de hache servant aux charpentiers. T III 49. Bindas, siekiera wąska do wydrążania dziur. DudzZbiór 34. Nigdy náń piorun nie trzáskał w Sáletrże, Záden Báłwanow Topor nie uráżał, Aż gdy Chrzest Swięty z czásem ten błąd zetrze, Dopiero drzewom bindás nie pobłáżał, Y co w przod Bukow Bozki były, z tyże, Máchiny wstáły Chrześćiáńskie KRZYZE. JabłSWUprow Gv. Nie dbayćie ná te licznych Ord obłoki, Cnotą nie liczbą wszystkie Woyny stáią, Przed iednym Orłem ućiekáiąc w skoki, Stádá nikczemnych gołębi się boią, Bindás choć w ostrzu swoim nie szeroki, Wytnie lás cáły iedną mocą swoią, Nád mnogość srogich głázow, y kámieni, Dyáment mały kosztowniey się ceni. JabłSWUprow Iv.

2.bot. »roślina z gromady paprotników, z rzędu paproci; Lonchitis Lanceolata«: ZIele Grot/ ábo Włocznia/ ktore Kiwiorem/ y Bindásámi drudzy zowią/ podobne iest listem [...] Lukowi [...]. SyrZiel 817. Włocznia źiélé/ kiwiór/ bindas. Lonchitis. Lanceolata [...] ślédzionká [...]. Kn 1273.

# Użycia metajęzykowe: # Nomina báłwan bęben bindas bochen borys bot [...] habent genitivum in a. WojnaInst 28-29