Słownik XVII wieku

Słowniki:
notują

Formy: lp M. ż biodra; D. ż biodry; n biodra; B. ż biodrę; n biodro; N. ż biodrą; Ms. ż albo n biodrze // biedrze; ~ lm M. n biodra; D. ż albo n biódr // biodr; bioder; C. ż albo n biodrom // biedrom; B. n biodra; Ms. ż albo n biodrach

Znaczenia:

anat. »staw łączący udo z tułowiem, a także cała przylegająca część uda i tułowia«: Toż mázánie służy Biedrom boleiącym/ álbo Scyátyce. SyrZiel 218. Czászká biódr/ rámion/ Acetabulum. Kn 97. Woda w ktorey do biodr stalismy/ iákoby nigdy tám nie byłá wysiąkszy/ suche dno uczyniłá. KalCuda 224. Tak lęzęmy w Grobie Biedney Koszule sami nie wezniemy sobie Iesli iey kto po martwey, nie powlecze biedrze. PotWoj 172. Po wszystkie dni żywotá swego ná biodrę uchrámowáć musiał [ksiądz zraniony przez szlachcica]. GdacPan 126. Zeby go [księdza herbu Łódź] śmierć choć iuż czás, życia iego krotki Dla zbytkow, dla rospusty, nie bráłá z tey Łodki: Ná ktorey, nágo siedząc, gołą świeci biodrą. PotPocz 88. Weś czosnku, zwierć go, rozmąć mlekiem maczay chustę; przyłoż ná biodro. CompMed 385. Na krzyżach, biodrach, plamy wielorakiey rożności wyrzucać się zwykły. BeimJelMed 40. Bol Krzyżow [...] gdy się Spuści do nogi lewey lub prawey, będzie bol w biedrze, co scyátyką názywáią. VadeMed 166.

◼ Przenośnie: ◼ Gdy nieczyste myśli/ y wszeteczne postępki ciáłá mego w sobie czuię; wstydam się bárzo tego/ iż biodrá moie nápełnione są pośmiewiskámi/ y niemász zdrowia: to iest czystości ná ciele moim. BirkNiedz 98-99. ◼ Narod/ y mnostwo narodow będzie z ciebie/ á Krolowie z biodr twojich wynidą [Bóg do Jakuba]. BG Rdz 35, 11-12. ◼ PRzetoż przepásawszy biodrá myśli wászey/ y trzeźwimi będąc/ doskonáłą miejcie nádzieję ku tey łásce/ ktora wam dána będzie w objáwienie Jezusá Chrystusá. BG 1P 1, 13. ◼ Tobie zásię należy, ábyś przepasáne Máiąc biodrá myśli twey, ták się pokázował Swiętem iák on iest święty, Ktory cię wokował. DamKuligKról 147.