Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: BLEJWAS, BLAJWAS, BLAJWAJS, BLEJWEJS

Słowniki:
notują

Formy: lp M. blejwas; D. blajwasu // blajwajsu // blejwejsu // blejwasu; N. blejwajsem // blajwajsem // blejwasem

Etymologia: <niem. Bleiweiss>

Znaczenia:

»biel ołowiowa, węglan ołowiu używany jako biała farba oraz składnik leków«: Biel ołowną/ ktorą Bláywáysem drudzy zowią/ ktoby wypił/ Piołyn z miodem przez kilká dni pić dáwáć. SyrZiel 343. Plány ábo y liszáie ná twarzy łupiące czerwone goi/ y spędza/ wziąwszy tego ziela [kolendry] soku/ Bleyweisu/ ábo ołowiáney bieli/ srebrney gleyty/ octu winnego/ á Rożánego oleiu: z tego wszystkiego máść vczyniwszy/ tym nácieráć. SyrZiel 454. Ktoby ztruty był [...] Bielą ołowiáną/ ábo Bleywaysem/ sokiem suchy[m] mákowym/ ábo opium [...] tenże proch z Ruty ábo sok z winem pity/ iest lekárstwem. SyrZiel 531. Bielidło czynią z korzenia ná twarz/ vtłukszy korzeń [...] przydawszy trzecią część Ceruzy/ to iest Bláiwáysu ábo bieli ołowiáney... SyrZiel 627. Bléywás/ Psimmythium [...] Psimmythus [...] Psimmythum. Kn 35. Cerusa, Bleyweisz/ Bleywas. GuldOn 41. Jak sie zawadzimy - jagody są trądem, usta czeluścią, płeć blejwasem bladem. MorszAUtwKuk 64. Niemiec przypadł do ziemie, iako Wilk na Jagnie Jusz mu się bleywas przeiadł, pewnie soli pragnie. PotWoj XVIII. ... miey potym i farb następuiących tych niemało [...] 3. Indychu. 4. Bleywasu alboli krety. SekrWyj 43. Skoro się Roża ná ktorey części ciáłá wyda: okładay lniankámi [...] posypuiąc ie krydą lubo Bleywasem. CompMed 484. BLANC D'ESPAGNE [...] BIELIDŁO BLEYWAS białe co odchodzi od cyny gatunek malowidła. DanKolaDyk I, 200. Jesli by zaś chciałeś te same iaio tak uczynione, miec w skorupie dokázeſz y tego tak natłucz (wprzod ususzywszy wpiecu ) skorup czystych, z iay naturalnych kurzych czy gęsich, natłucz w mozdzierzu na proch, wsyp bardzo wtęgi ocet, niech moknie, aż ſię obroci w massę iak smietana, albo bleywas rozprawny, weś pęźlika, y tą massą owe iaie wkoło posmaruy, włoż w wodę zimną iak stęże e owo malowidło, znowu ową massą smaruy, włoż w wodę zimną A tak skorupa się uformuie na iaiu. Sam tego probowałem. ChmielAteny III 508. Bleywas. Bleyweis. de la céruse; du blanc de plomb. T III 57.