Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »wyraz pragnienia, aby coś się stało lub nie stało«: Bezecny dwór, bodaj się o nim ani śniło; Niechaj się nim zabawia, komu zginąć miło. SzymSiel 121. Bodaiechmy wdzięcznie rádę y náukę Oycow nászych chowáli [...]. BirkOboz 86. "Bogdaj równą szlachciankę pojąć - niż się z domami wysokimi łączyć! Bo to wielki koszt - a mały pożytek: dla spowinowactwa królewskiego, szlachecką kondycyą stracić!" WierzbKon 147. Bodaj się otwarła Ziemia i mnie wprzód w oczach twych pożarła, Nim co uczynisz! BorzNaw 184. Zdymcie, bosmani, zaraz z ramion jego Ten ciężki łańcuch! niech się cieszą z niego Ci wszyscy ludzie, którzy oń prosili. Bodaj go w lepszą cnotę przemienili! Bodaj się wkrótce zbrodni swoich zbawił, A znakomicie żywota poprawił! BorzNaw 202. Ach, źleż graniczysz, śmierci nieużyta! [...] Bodajżeś nigdy mej ubogiej wioski Żałobnym rydlem swym nie graniczyła! MorszAUtwKuk 148. Oddaiec tę buławę: boday się starzała Boday tyle Tryumphow, w twoich ręku miała Boday miała, y więcey twym sercem twą siełą Nisz ich widzisz nad trumną, y iego Mogiełą [...]. PotWoj 153. Wiejska mysz otrzeźwiawszy, już więcej nie chciała biesiadować [u miejskiej myszy], lecz do wsi co prędzej bieżała, a spojrzawszy z pagórka na mury bogate, rzekła: "Bogdaj przepadły! Wolę swoją chatę". HugLacPrag 95. Bodaj się były nie śniły owe chimery, dla których się w to weszło nieszczęście i z wolnego stało się największym niewolnikiem i mogąc cokolwiek w młodym dobrego jeszcze zażyć wieku, strawić go w większych niżeli piekielnych mękach! SobJListy 199.

a) »wyraz dobrych lub złych życzeń dla adresata wypowiedzi lub osoby trzeciej«: Kurczycie się, żyły, Bodaj się tej łotryni członki nie kurczyły, Jako się ta nieboga w sercu swym skurczyła, Której ona własnego męża omamiła. SzymSiel 131. Nanusiek mu [dziecku] jeszcze każe: "Łaj, duszko macierzy, Mów: Bodajeś dyabła zjadła dzisia na wieczerzy". SejmPiek 42. Słyszałem, kiedy łajał: "Czyć to tu bies niesie te marchy? [pogardliwie: krowy] Bodaj zdechły! By ich wilcy zjedli!" DialPańOkoń 237. Świetna Cyntyja, Dyjano, Latony Córko, a siostro słońca, skryj złocony Od brata promień. Bodaj cię kadzidłem Wonnym czcił Deles i rogatym bydłem. MorszAUtwKuk 249. Chłop [...] Coż mi to za pałogłowiec tu pokazał drogę, Z karczmy idąc, bogdaj tam kędy złomał nogę. ChłopSasRzecz 217.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ bodaj kogoś zabito: Kurwy, Precz z domu! [...] Dano wam wszytko, bodaj was zabito, I popłacono aż po wczoraj myto, I na rozprawie przy nocnym bankiecie Położono was. MorszAUtwKuk 335. Ustąp że bodey cię zabito. PasPam 244. Mowi te Słowa [...] godzi się to te z brodnie mowic boday was zabito. PasPam 263.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ bodaj zdrów »toast lub zwrot grzecznościowy będący reakcją na czyjeś kichnięcie; =na zdrowie«: Tu piią do siebie [...] Boday zdrow Bartosu B: Dazesci Boze zdrowie Miły towarzyszu B: Boday zdrow Matysku. KodKon 119-120. Boday zdrow/ Bożéć day zdrowie/ gdy kto kichnié/ piié do mnié [...] Bene vixis vel vixeris [...]. Kn 39.

b) »konstrukcja wprowadzająca zaklęcie mające potwierdzić wiarygodność nadawcy«: [Zaparcie się Piotra] Powiedz prawdę/ iesliś iest vczeń Mistrzá tego [...] Ieslim iest/ bogdayby mię nieszczęście potkáło/ Bogday mi się wszytko złe y ná potym działo/ Iesliże znam człowieká/ o ktorym mowicie [...]. RożAPam 21.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ bodaj mię zabito: [...] jeśli jest gładkość w cenie, Grzeczność, mądrość, urodzenie, Kochać muszę i bodaj mię zabito, Jeśli cię nie kocham, Melito. MorszAUtwKuk 298. [...] boday mię zábito utinam occidar; iák się Páná Bogá boię, ut Deum timeo [...] WojnaInst 109-110.

2. »podobno, jak się zdaje, kto wie czy (nie)«: ZŁOBECKI nazwał się chłopski syn, bodaj nie księży basztardus. TrepNekLibDworz 469. Dzwon niewydanei wielkosci, (bodai Erfurtski w Miemczech nie przechodzący) dzwoniąc rozpadsię. VorLetSkarb 275. Flota gdzie w krotce poydzie á boday nie do Wesery/ to iest/ gdzie tá rzeká w Morze Niemieckie wpada/ á ztámtąd do Bremy/ bo Márynarzow z pilnością zbieráią. MerkPol 150-151. [...] podkał ich [mieszczan żywieckich] Zakonnik w Chabicie Bernardinskim (boday to w dzien S Antoniego nie było) y rzekł im nie chodzcie tą drogą, bo na Szwedy traficie [...]. KomonDziej 163. [...] zá támte zámorskie drzewá y korzenia mogą się używáć násze, ktore moim zdániem bodáy nie większy skutek w [...] swoiey operácyi mieć máią [...]. VadeMed 152.

3. »ledwie«: Inwentarz. Owiec 200, do których nie ma owczarza [...] Które owce złym paszeniem zepsute, zimie bodaj która zostanie. InwKal I 570.