▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ boleść cielesna: 31. Ieżeli duszna boleść większa niż cielesna. TylkRoz 306. ▲ boleść nudna: Zkąd łátwy przechod w boleść nudną vst żołądkowych/ y omdlewánie/ to iest prędkie vtrácenie sił wszytkich. CiachPrzyp 19. ▲ boleść uśmierzać: Ususzone y na proszek miałki starte (venia dicendo) łayno człowiecze, y z niego preparowana woda inflammacye, Skaży, błonki leczy, y boleść Oczu uśmierza. BeimJelMed 237. ▲ boleść układać: [Kopr włoski] Lędźwi y biodr/ Nyrko[w]/ y Krzyżow boleści ukłáda. SyrZiel 392. ▲ boleść uskramiać: [Cyprys] Sciátykę ábo boleści w biodrách uskramia. SyrZiel 373. ▲ boleści ulżywać: Podágrę cierpiącym z siárką ciepło przykłádáć/ [ocet] boleści ulżywa/ głowy bolenie/ z oleykiem rożánym zmieszány uśmierza [...]. HercBan 61. ▲ uśmierzenie boleści: [...] zażywaią pewnych słów [...] ná vsmierzenie boleści dla záchowánia żywotá y dobrego zdrowia, áby go nieprzyiaciel nie mogł pozyć y ná przypadki rozmáite tym podobne. WisCzar 29. Służy ten likwor nader skutecznie ná uśmierzenie wszelkich boleści [...]. VadeMed 262. ▲ ulżenie boleści: Item Pijawek na wierzchu głowy stáwienie tám gdzie się kość spaia, pomocne ná wiele głownych chorob y ulżenia boleści, tákże hemoroidow otworzenie, dawne głowy bolenia oddala. PromMed 21. ▲ cierpieć boleści (sz. zm.): Tákiż żywot y tákie dokonánie Aristokrátesá Misseńskiego podkáło/ ktory w gorączce hániebne boleści cierpiąc/ á nogi w zimney wodzie trzymáiąc/ sam na się wywoływał/ że to zá niecnoty swe cierpiał. StarPopr 18. Pani Matka Moia Agnyszka Wilczkowa Kudlicowna, zachorowawszy na Puchline y Lieżąc niemal bez puł roku na Łuszku tak była opuchła ze y ręce nogi y całe ciało było strasnie opuchło, a potym cierpiąc tak wielkie bolesci, W ten dzien rano [...] Panu Bogu Wszechmogącemu Dusze [...] oddała. WilczPam 40. ▲ podlegać boleściom: [...] ten, ktory Niepodlega boleściom żadnym z swey Nátury, Cierpiał męki, áby nas wolnemi vczynił Od występkow, lub sam nic nigdy nie záwinił. DamKuligKról 286. ▲ leżeć w boleściach: [Pewien młodzieniec] wciężką wpadł chorobę; y ták leżąc w boleściách/ zdáło mu się że był porwány ná sąd Páński [...]. StarKaz 622. ▲ boleściami być złożonym: Tegoż czásu kmieć nieiákiey wsi Wisentalu/ gdy bárzo ciężkimi boleściámi y morzeniem przez czáry był złożony. SpInZąbMłot 7. ▲ boleść czyniący: Boleść głowy znosić tákże tárciem y wiązániem z boleścią/ krysterámi tákże y czopkámi/ ktoreby ná doł odciągáły máteryą boleść czyniącą. PetrSInst D4. ▲ boleści komuś przydać: Násypiesz soli w oko, to oko płácze, násypiesz ná ięzyk, ięzyk zpluwa, násypiesz ná ránę, boleści się przyda [...]. MłodzKaz IV, 508. ▲ boleści ponieść: To ciało [...] ktore ták wiele mąk i boleści poniosło/ wszelkich bolow/ wszelkiego utrápieniá ná wieki pozbyło. BujnDroga 403.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ boleść duszna (sz. zm.), boleść na duszy: 31. Ieżeli duszna boleść większa niż cielesna. TylkRoz 306. Wielu áby uszli wstydu, frásunku, háńby, y innych boleści dusznych, życzyli sobie choroby ktora iest boleścią zwierzchną, zaczym znáć że większa iest boleść ná duszy. TylkRoz 306. Wielu áby uszli wstydu, frásunku, háńby, y innych boleści dusznych, życzyli sobie choroby ktora iest boleścią zwierzchną, zaczym znáć że większa iest boleść ná duszy. TylkRoz 306. ▲ boleść serdeczna, boleść serca (sz. zm.): Ta tedy nowina [...] Heretykom zaś rany świeżego żalu, przez zgubienie nowo niepotrzebnej pociechy, tem z większą boleścią serdeczną ponowiła. DembPrzew 26. [Diabeł] podwodzi nas do szemrania w przody/ potym do nárzekánia/ nákoniec do bluźnierstwá y desperácyiey [...] bo przeźnie boleść serdeczną wyrzucamy z siebie [...]. StarKaz 397. Ciężkie tylko pámiętnych pociech wydawáią się suspiria, ozdoby wszytkie nasze czarnym powłocząc cieniem/ á obfitymi miásto konsolácyey karmiąc się łzámi/ w boleści sercá tákowey czekáiąc godziny/ ktorą ad eam nos prowádzi metam. PisMów II 317. Niektore Páńskiego y Szlácheckiego stanu Osoby tę wádę do siebie maią/ gdy do kościołá ná nabożenstwo przydą/ że się ráczey y więcey częścią spániem/ częścią szeptániem/ (gadániem/ rozmawiániem) częścią w modlitwách czytániem/ niźli słowa Bożego słuchániem zábáwiáią. Ná co ja sam ná ambonie stojąc nie raz z wielką sercá boleścią Pátrzyć muszę. GdacPan 21-22. ▲ boleść wnętrzna: [Chrystus] znosił boleści wnętrzne/ y zewnętrzne/ krzywdy/ zelżywości/ vrągániá/ niewdzięczności/ zdrády y czyhániá ná śmierć niepoiedenkroć od złośliwych ludzi. BanHist 109. ▲ boleść grzechowa: Nie masz boleści záprawdę nád boleść grzechową/ ktora nie tylo ciężka/ ále y długo człowieka trapi. BirkNiedz 54. ▲ matka boleści: Gdzie przez te ták ciężkie bole/ proś ábyć vprosiłá matká boleści/ wszytkich ran dusze twoiey zleczenie. BanHist 181. ▲ cierpieć boleści: Vważże teraz iákie było męstwo tey Pánny/ ktora máiąc/ cierpiąc tákie boleści/ nie mdláłá/ áni vpadáłá/ ale stánęłá; bo tak Ewángelistá mowi: Stałá tedy Mátká, etc. BirkOboz 30. ▲ boleść czynić: [Złość] skoro do dusze przystąpi/ wnetże człowieká złego trápi/ tłucze/morduie/ płácz/ boleść nie zákrytą w nim czyniąc [...]. StarPopr 19. ▲ boleścią kogoś nabawić: [Śmierć] Sama przed Czasem y Zebrała y Skosiła y Strawieła: Zaczym Nas wszystkich Zalem i Bolescią Nabawieła [...]. HerbOr 582. ▲ boleść komuś zadawać (sz. zm.), boleści komuś przyczyniać: Przykłáda Bernárd ś. iż wszytkie rány/ ktore zádawáli káci Chrystusowi Pánu/ zádawáły też wielką boleść Pánnie naświętszey [...]. BirkOboz 29. [...] są w druku te iego [Hinczy] pisma [...] Mátká Bolesna Márya, to iest tłumáczenie Męki Páná Chrystusowey, ktora boleść Mátce Boskiey zádawáłá [...]. NiesKor II 362. [...] występki są choroby y wrzody duszne/ ktore ustáwicznie człowieká chorego czynią/ y nie ledá mu boleści przyczyniáią/ y rychłą śmierć przynoszą [...]. StarPopr 77. ▲ przydać komuś boleści: Z tákowey powieści [że nie ma w państwie człowieka, który mógłby mu opowiedzieć o wierze chrześcijańskiej] Więcey przydał Krolewic do smutku boleści sobie. DamKuligKról 32.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ wybić komuś boleść z serca »sprawić, że ktoś zapomni o swoim bólu«: Ale złemu człowiekowi byś nábarziey w iákim kłopocie milczeć kazał/ żadnemi namowámi nie wybiiesz mu boleści z sercá/ áby wołáć/ áby włosow ná sobie tárgáć/ ábo sámego siebie y żywot swoy przeklináć niemiał. StarPopr 19.

◼ Przenośnie: ◼ Obiecał iey to był Symeon: Twoię własną duszę przeniknie miecz; miecz mowię/ Kompássyey/ iáko mowi Bernárd ś. ábo boleści záraz y miłości/ iáko vczy Ildefonsus. BirkOboz 27.