Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: BOSY, BOSSY, *BOSZY

Słowniki:
notują

Formy: lp M. m bosy // bossy; ż bosa; n bose; D. ż bosy; B. m nżyw bossy; żyw bosego; ż bosą; N. m bosym; ż bossą // bosą; W. ż bosa; lm M. mos bossi // bosi; nmos bose; D. bosych // bossych // boszych; C. bosem; bosym; B. mos bosych // bossych; nmos bose // bosse; N. bossemi // bosemi; bosymi; lpdw B. nmos bose

Znaczenia:

1. »z nagimi stopami, bez butów, nieobuty«: Tym ktorzy często żołtą niemoc cierpią/ dobrze im go [srebrnik, ziele] w obuw náściełáć pod bosse podeszwy. SyrZiel 292. Zołtą chorobę spądza násławszy go [taszniku] w obuw/ tak żeby pod bossemi nogámi był. SyrZiel 1213. Ieden ubogi, nagi, bez czapki, bosy [...] do karawanu naszego się przymieszawszy, do Mechy z nami pospołu szedł. SaadiOtwSGul 90. Trzy rázy ziemię deptał będąc bosy [Izmen]. TasKochGoff 332. Bosak/ bosy człowiék/ Nudus pedes, Ouid. Nudato pede currens, Tribul. Excalceatus, Mart. Discalceatus, Sueton. Planipes [...] Nudipes [...]. Kn 42. Bose chodzęnie/ [...]. nuditas pedum. Nudipedalia exercere, Hieron. Nudipedalia denuntiare. Tertul. Kn 42. Podkawszy bosom, s przestrachu wielkiego ledwo co zywom, Ie[g]omPan Kazimierz Tiszkiewicz [...] i Ie[g]omoss Pan Wierzbienta [...] za[n]iesli pod mury zamkowe a zasiąkszy kobierca, tamze na nim naziemi rozesłąnym połozyli. VorLetSkarb 61. Asz ćwiczony w Rycerskim: Rotmistrz ieden dziele, [...] Wpadł iáko Iástrząb z gory: w Pogáńskie łóżysko. Wpadł iáko Cwik między mdłe: głodny Kuropátwy, Vczynił swą odwagą: wszystkim przystęp łátwy. Ktory, że się z przodkow swych Iástrzębicem zowie? Bierze od Bolesłáwá: Herbem Krzyż w podkowie. Ze skarb drzewá świętego: ktory ludziom rodzi, Zuwot wieczny: podkową: końską, oswobodzi, Iástrzębá w Hełmie bowiem, iáko skrzydłem ná niey, Wleciał: gdzie bosęm trudno, z kąd spádną Pogáni. PotPocz 117-118. Chodzenie bosemi nogámi po gołey ziemi, pomaga do solutiey náturálney. CompMed 502. Fundacyą uczyniła [Jadwiga Jasłówna] na Prowincyałow [...] Karmelitańskich, tak bossych iako y trzewikowych. NiesKor II 422. [W Abisynii] Do Kościołow Duchowne Osoby [...] bosemi tylko wchodzą nogami, tam nie pluią. ChmielAteny II 637. Theolog z rádością poszedł, y nálazł w brámie Kościołá iednego Mendyká bárzo odártego, bosego, znędznionego. TylkStrom 60.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ karmelici bosi: ▲ karmelitan bosy: ▲ karmelitanka bosa: W KASTELLI zwaney od gęstych Kasztelow, albo KASTILII Starey, iest Miasto Avila, Łacinnicy go zowią Abula, Oyczyzna S. Teresy Seraficzney Panny Karmelitánki Bosey [...]. ChmielAteny IV 177. Xiężniczka Elżbieta, siostra młodsza Króla Jmci Francuskiego, rok wieku swego 20. poczynaiąca, przedsięwzieła była opuścić Swiat, naśladuiąc Ciotkę swą rodzoną Xiężniczkę Antoninę, teraz Karmelitankę Bosą [...] GazetaWarsz 1783 11VI 5 nlb. ▲ nagi i bosy: ▲ ojcowie bosi: ▲ trynitarki bose:

◆ Związki frazeologiczne: ◆ bosą nogą (sz. zm.):

2. »o zwierzęciu, wozie, kole, saniach itp.: nieokuty, niepodkuty«: Zeznał Waśko Fedawa dobrowolnie, iz dwie koła bose u mielnika [...] wziął ten Piotr. RegZłocz 147. Na tymże podwórzu żerdki na kupie leżące 2, koryto trzecie [...] wóz okowany, wóz bosy prosty. InwKal I I, 100. Sprzęty domowe. Naprzód kolasa okowana poprawy potrzebująca, wóz u którego koła 3 okowane, czwarte bose. CYTATU NIE MOŻNA ZNALEŹĆ!!! InwKal I 206. Bawił się przy niey Sęp, iáko przy żerze, Ale śmiertelney wpadszy do obierze, I z niey się pędem wybiwszy wysokiem Niechciáł iuż z gory spoyrżeć ná nię okiem. Nie upráwiły iey [ziemi] Prorockie głosy, Nie ztretowáła nogá Lwice bosy. ChrośJob 102. DE'FERRER [...] Vn cheval deferré [...] Koń odkuty, bez podkow, bossy. DanKolaDyk I, 429. Sani bosych pięcioro. InwMalPolPom VI 73. Woz Boscowany y Ryfowany Bosy ieden do niego Drabi wielkich dwa. InwMalPolPom VI 73.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Koń bossy ná lod/ Bot dziuráwy ná błoto/ Tępa siekierá ná drwá. Niebespieczni są. ŻabPol B1.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ augustianki bose: Augustyanki Bose R. 1582. ChmielAteny II 768. ▲ karmelitanki bose »zakon karmelitanek zreformowany przez św. Teresę z Ávili i św. Jana od Krzyża«: Drogi doskonáłośći, Powołánie y obowiązek Kármelitanek bossych. TeresaDroga 4. Kościół na ulicy szerokiej Karmelitanek bosych bardzo piękny w którym też fundatorów jest tego klasztoru nagrobek marmurowy kosztowny. GawarDzien 89. Inszych kościołów pięknych i zacnych widzieliśmy, jako to Kościół Jezuicki ze miastem, a w mieście Karmelitanek bosych, strukturą barzo piękną. GawarDzien 132. Trzećiá Corká Gryzeldá/ tá cale odwroćiwszy vmysł od świátá/ vczyniłá ślub czystośći w Zakonie Kármelitánek Bossych/ w Roku 1614. DzielKalw 107. obiecałem te tysiąc, które się przy mnie zostały, dać na dobre uczynki, tj. na murowanie oo. bonifratellów; także i drugie tysiąc, które mi Węgrowie owi, więźniowie, co tak długo w Łańcucie siedzieli, obiecali, na dokończenie murów panien karmelitanek naszych bosych. SobJListy 208. [...] te zaś jeszcze nie wypłacone według testamentu męża mego [...], te są zwłaszcza w kościele, dziesięć tysięcy Wielebnym Pannom Karmelitankom Bosym Lwowskim, Przewielebnym Ojcom Karmelitom Bosym Lwowskim siedem tysięcy. DunTestPop 393. KATALOG KANONIKOW REGULARNYCH KONGREGACYI XIĘŻY y KLERYKOW REGULARNYCH, ZAKONNIKOW, PUSTELNIKOW, KAWALEROW, PANIEN ZAKONNYCH, KAWALEREK, etc. [...] Karmelitanki Bose R. 1533. ChmielAteny II 767-772.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Koń bossy ná lod/ Bot dziuráwy ná błoto/ Tępa siekierá ná drwá Niebespieczni są. ŻabPol B1.

# Użycia metajęzykowe: # Adjectiva in by my ny py sy wy, item in diphtongum Polonicam finita, mutant in Nom. et Voc. pl. y finale in i; ut słáby słábi, łákomy łákomi, grzeczny grzeczni, ślepy ślepi, bosy bosi, żywy żywi, moy moi. WojnaInst 16