Słownik XVII wieku

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1601-1616

Formy: lp M. brat; D. brata; C. bratu; bratowi; B. uż. żyw. brata; ~ lm M. uż. osob. bracia; uż. nosob. braty; D. braciej; bratów; B. uż. nosob. braty; N. braciej; braty; W. bracia

Znaczenia:

hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicjiMy strapieni obywatele województwa krakowskiego et ex liberatibus fortunisque nostris exuti, żałośliwie i płaczliwie się uskarżamy przed wmci naszemi pany i braciej s , że od tego czasu, jako jedno J. K. M. głową swą do Wiślice ruszyć się raczył z Krakowa, ustawicznym trapieniem majętności i osoby nasze uciążone są, bo nie tylko, iż znędzeni od ukrainnego żołnierza na nas z Ukrainy zwiedzionego ze wszystkich majętności naszych zostawamy, tak że ledwie ludziom od głodu w ukrainach naszych umierać nie przychodzi, ale i mordy braciej naszych, w powrozach wodzenia, zacnych ślachciców więzienia, panien i córek gwałcenia i inszych nieznośnych ciężarów cierpiemy, co nie tylko u nas, ale i w sendomirskim, w lubelskim, belskim, podlaskim województwach dzieje się, toż i w W. Ks. Litewskim tęż opresyją cierpią bracia naszy. AktaPozn I/1 323. Nie zna iuż powinnośći przysięgłey Krolowi/ Broń niesczęsną podnośi przećiwko brátowi. WitkWol F4. Oko prawe wziął Bucer, Niemiec zezowaty, Aby prawdy przezierał równo z swymi braty. Lewe porwał Melanknecht, bo i sam był lewy, A cnotę przeważały jego lekkie plewy. ZrzenAnKontr 362. Jako zdrajca ojczyznę, ojca, braty swoje Wydał, gdy wściekłych ogniów paliły go znoje, Rysę otworzył, w moc dał nieprzyjacielowi, Co mogła najtęższemu odeprzeć szturmowi [...]. ArKochOrlCz III 125. Ale żadnemu nie godzi się mieć/ zá Zony dwuch śiostr/ áni iedney białeygłowie dwuch brátow AnzObjWaś 52. Byliśmy bowiem przedtym synami Bożemi, A dla niegom się stali, ach, ach, czartowskiemi Niewolnikami; a jeżeli obiecany Mesyjasz do nas z nieba nie będzie zesłany, Źle o nas, bracia mili, ktory nas ma z Bogiem, Nędznych, pojednać w takim to upadku srogim. AktPasOkoń 175. I ja też, Jentek, pastucha ubogi, Witam cię dzisiaj, o moj Jezu drogi; Jednak, co bym ci miał ofiarować, Jak i ci bracia cokolwiek darować, Nie mam nic, ty wiesz lepiej, oprócz ducha W ciele, a tego na sobie kożucha. AktPasOkoń 182. Ja śpiewam a tak wiele Braciej mych kochanych, Jednych miecz w boju ściele, Drugich poimanych Rowną mej dolą Pędzą w niewolą. MorszZWierszeWir I 371. Piotr Brzeg spusca rolą y wsytko gospodarstwo synowi swemu Błazeiowi, wymawia sobie pola pod korczy siedm, puł staiania pola na ogrod za potokiem, ale tęnze sobie waruie Błażey, zeby miał pokoy od macochy y od bratow młodsych [...]. KsKasUl 336.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ bracia brodaci: ▲ brat cioteczny:

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ niedzielni bracia: niedzielni bracia. ungetheilte Brüder, die ihr Bäterliches nicht getheilet haben. des fréres qui n'ont point partagé la succession paternelle. T III 982. ▲ miły bracie: ▲ brat rodzony:

◆ Związki frazeologiczne: ◆ życzliwy brat i sługa powolny (sz. zm.) »zwrot używany przez szlachtę na określenie siebie w stosunku do innego szlachcica, stosowany zwykle w zakończeniu listu«: Podpisuiąc się pisze WMMPana zyczliwy Brat, y Sługa powolny. PasPam 171. Zostaię W MM Pana Zyczliwy Brat y Sługa Powolny Kazimirz Chwali Bog Zeronski [Żeromski] Marszałek Woysk IKM W.X.L. PasPam 171. Sobie na ten czas WMMPana zwykłey zalecąm łasce iako cale zyczliwy WMMPana Brat y powolny Sługa. Paweł Sapieha Woiewoda Wilenski H.W.W.X.Lgo. PasPam 173. ◆ brat i sługa »zwrot używany przez szlachtę na określenie siebie w stosunku do innego szlachcica, stosowany zwykle w zakończeniu listu«: Ia Starszy Brat y Sługa WMMPanow. PasPam 232-232v.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Lepszy sąsiád bliski/ niźli Brát dáleki. RysProv E2. Przyjacielá twego/ y przyjacielá Ojcá twego/ nie opuszczaj: á do domu brátá twego nie wchodź w dzień utrapienia twego. Bo lepszy sąsiad bliski/ niż brát dáleki. BG Prz 27, 10. ● Brácia zgodliwi/ są wiélkie dziwy. KnAd 44.