Słownik XVII wieku

Znaczenia:

»mniejszych rozmiarów ciało fizyczne o kształtach nieforemnych, mała bryła, grudka«: [...] zerznąć go [głąb sałaty] áż ku samemu dołu/ á ná wierzchu álbo brełkę źiemie/ álbo skorupkę młodą/ coby nie była tłusta/ álbo smolna: álbo kámyk położyć. SyrZiel 1191. To wszystko ná miáłki proch potárszy/ wley ná to winá białego dobrego/ y wonnego ile potrzebá/ vtrzy ábo vwierć z nim gęsto/ żeby było iáko ćiásto/ z ktorego náczyniwszy bryłek záwiąż ie w chustkę/ wpuść w naczynie/ wleyże ná nie winá dobrego/ á zátkay. PedSleszTajem 390-391. Bryłká/ gruzołká/ Glebula [...] Grumulus [...] Massula salis [...]. Kn 48. Czy-li umyślnie, czy-li też omyłką Cisnęła na mnie Jaga śniegu bryłką. MorszAUtwKuk 96. Skąd słońcu ta moc, zdumiewać się muszę, Gdy bryłce ziemie żywot da i duszę, Że proch, co go wiatr po drodze rozmiata, Żyje i chodzi, skrzydła ma i lata? PotPieśRKuk I 482. niech okrásá ludźi innych będą perły, więcey ich w-morzu śiedźi, niż ich ná ląd wyśiádło, złoto, i srebro, czáczkác to, bryłká zołta i biała, ktorą się ozdabia Aáron á z-nim stan Kápłański, prawdá i náuká, in gloriam et honorem. MłodzKaz II, 5. Weźmi lubo z Apteki, lubo zkąd inąd Scammonium kilká łotow, utłucz, prześiey, rospostrzyi ná spodźie przetáká álbo śitá, płotno gęste, obwiąż w koło, położ ná nim proszek, y rospostrzyi po płotnie, trzymay ten przeták nád fairką z węglámi, ná ktore wrzucay po káwałku śiárki, áby dym z niey przechodźił ten proch, coraz go mieszáiąc, czyń to poty, poki się w bryłki schodźić nie będźie, potym schoway od potrzeb lekárskich, rzadkie bowiem lekárstwo ktoreby się bez niego obeyść mogło. PromMed 230. Weś białek iáiowy, trzyi go zbrełką Háłunu ná misce gliniáney áż zgęśnie iák śmietáná, maczay w tym chustki, przykładay ná oczy. CompMed 64. MOTTE de terre [...] Gleba [...] BRYŁA ziemi [...] PETITE MOTTE, Glebula [...] BRYŁKA mała [...]. DanKolaDyk II, 282. Grana te [złota] są wielkości ziarn z dyń, albo z melonow; czasem bywaią y bryłki nie wielkie znalezione. ChmielAteny IV 614-615. Patrz przez Drobnowidło, na kilka lub kilkanaście ziarnek piasku; a obaczysz go na kształt bryłek, wydane boki maiących, y iak kryształ przezroczystych. ChróśSFizyka 110. Bryłka, gruzołka. Klümplein, Klöslein. petite mote, petit grumeau. T III 82. Nieodwłocznie zatym trzecie nastąpi oranie, y ieśli potrzeba będzie, zawlecze się rola dla rozbicia bryłek ziemnych. DuhBrzPDzieło 329. Cóż nam wyraża obręczowa Kula? SWiat ten cały, to iest Niebo, śwatła [!] ná nim záwieszone, i okręk Ziemi w śrzodku tey kuli wystawia, niby małą bryłkę w pośrzód wielkiego gmachu zawieszoną. GiecyZiem 6. Tych wszystkich trucizn moc y siła na tym zależy, że inne cząstkami swemi kończastemi żyłki ranią, przecinaią, y niby od kurczu ściągnieniem, iakie w konwulsiach wydaie się, nabawiaią, inne przedechami bardzo szypko w ciała wsuwaiącemi się, wielkie we krwi wzburzenie wzbudzaią, y zapalaią; inne lipkiemi y kleiowatemi swemi bryłkami naysubtelnieysze humorow kanałki zatykaią, inne podług ciał ułożenia insze szkodliwe skutki, wsuwaniem się w głębiznę ciał otworow, sprawuią. LisikFizyka 432-433. Ruda drobna, w bryłeczkach małych, koloru brudnopiaskowego; bryłki są ostre i chropowate, formy nie maią iednostayney, przeto od piasku i kamyczków drobnych łatwo ie rozeznać; pomieniona ruda znayduie się w Woiewodztwie Sieradzkim około Fabianic i Wielgomłynów; w Litwie w Rzeczyckim i na Wołyniu około Korca. OsińOpis 42. W Przemyskim y Sanocim [!] znayduie się Miedź w bryłkach, ále zaniedbana. ŁadSHist 106. Wziął potym białą iakąś bryłkę, i wrzucił do kawy. Spytałam się dla czegoby to robił? Dał mi skosztować tey słodyczy, ktorą nazywał cukrem. KrajMPodol 32 nlb.