Słownik XVII wieku

Słowniki:
SXVI, Kn, T, L (XVI-XVIII), SWil, SW, SJP notują
SStp nie notują

Formy: bezok. brnąć; ~ cz. ter. lp 1. os. brnę; 2. os. brniesz; 3. os. brnie; lm 3. os. brną; ~ cz. prze. lp m 1. os. brnąłem; 2. os. brnąłeś; ~ tr. rozk. lp 2. os. brni; ~ im. wsp. brnąc

Znaczenia:

1. »iść, poruszać się z trudem przez co, szczególnie wodę, błoto, teren bagnisty, grząski, brodzić«:

Rekcja: na czym, przez co, w co, za czym, bez rekcji

W bród się udáć/ ábo iść/ propriè. Idem, Brodęm iść/ ábo brodzić/ Vado ire, vadum ingredi, vado transire [...] v. Brnę. Kn 1214. [Podczas oblężenia Zbaraża] Przez trupy Brnąłeś po wodę przez końskie tułupy [autor zwraca się do Stanisława Morsztyna, rotmistrza Jego Królewskiej Mości]. MorszAUtwKuk 56. Kto się chce Kąpáć w zimney Wodzie/ brnie w Rzekę. KomDobrOrb 183. Brnę ich wate/ gründe Brniesz du watest/ Brnąłem ich watete Zá und Webrnąłem ich habe gewatet/ Zabrnę und Webrnę ich will waten/ Brni und webrni wate du/ Brnąć wattn [!] gründen [...]. DobrGram 303. Mamy częste szlaki na drodze, na których i konie, i ludzie, osobliwie niebożęta piechoty, brnąc, ledwo nie spływają, gdyż nigdzie nie znajdujemy mostów. SobJListy 580. Często miewa sny że tonie, brnie, pływa, łáźni zażywa [flegmatyk]. BystrzInfAstrol 12 nlb..

◼ Przenośnie: ◼ Promień oka twego Miecz jest serca mego; Warga rubinowa, Mowa z ust cukrowa Brnie w serce strapione, Miłością zranione. MorszAUtwKuk 254. ◼ Nieday mi brnąć zá wolą ciáłá mego, ále Náucz mie pełnić wolą twą ku wieczney chwale. DamKuligKról 157.

2.przen. »robić co ciągle, z uporem, zapędzać się w co«:

Rekcja: w co, w czym

W Koronie hetmani koronni i ich przeciwna konfederacya nic na zgubę ojczyzny nie uważają, nie biorą się do zgody, brną i daléj się zapędzają w swoich zawziętościach. ZawiszaPam 260. Niemądry umysł w głowie niespokoyny przędzie, Brnie po uszy, w ostátnim ulgnął prostak błędzie [Saul]. DrużZbiór 38. W tym błędzie idąc Dawid, brnie co raz to głębi, Ognistą miłość przeciw Panu, chłodzi, ziębi. DrużZbiór 90. Nic nie pomogły złym Prorockie usta, Brną w głębsze grzechy. DrużZbiór 402.