Słownik XVII wieku

Słowniki:
T, L (XVIII), SWil, SW, SJP notują
SStp, SXVI, Kn nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: ca 1660

Formy: bezok. broczyć; ~ cz. ter. lp 1. os. broczę; 3. os. broczy; lm 3. os. broczą; ~ cz. prze. lp m 3. os. broczył; ż 3. os. broczyła

Znaczenia:

1. »wydzielać krew z rany, być zalanym krwią, krwawić«:

Rekcja: czym, w czym

Musieli [Turcy] bez wszelkiego wdzięku Z utratą swych odstąpic, y w własney krwi broczyc. DrobOpow 37. Gdy co raz bity, okrutnie krwią broczy, Poszedł z miastá, w pustynią gdzie niosły oczy [Androd]. PotPocz 151. **Broczę, [bro]czy, [bro]czył. mit Blut bespritzen. remolir, couvrir, tremper du sang; ensanglanter. § krew posokę zbroczyła; posoką kobierzec zbroczył; z ran moich krew broczyła. T III 76.

◼ Przenośnie: ◼ Na was by raczej przyszło płakać, oczy, Bo i ta rana [zadana przez miłość do Jagi], którą serce broczy, I ta niezbyta myśli mych zabawa - Wasz to kryminał i wasza to sprawa. MorszAUtwKuk 266.

2. »nurzać, maczać we krwi, zalewać krwią«:

Rekcja: (czym) co

Zachowáy tę broń, ktora oczy Záłobi, kiedy z złości twey krwią moią broczy [mówi Xymena do Roderyka]. CorMorszACyd 150. Niechcąc broczyć krwią szátánską bułatu moiego, porwawszy oś przednią od Károce [...] okładáiąc nielutościwie z obu rącz, zniosłem hufiec. AndPiekBoh 164.

◼ Przenośnie: ◼ Poci się krwią [Bóg] niosąc brzemię: Grono dojrzałe, co [...] Samo się przez się w słodkie wino mieni; Potem krwawym broczy ziemię: Balsam rozrzutnej wonności, z którego [...] Perfumy cieką i olejek święty. MorszAUtwKuk 219. ◼ Możecie to wiedzieć samy, Że smaczny widok tej damy [Izabeli] Łzy daje, a pociechy broni; [...] Ten miecz, co mi serce broczy, Lubicie, a ta, co mi szkodzi, U was za boginią uchodzi. Com wam zawinił, me oczy? MorszAUtwKuk 287.