Słownik XVII wieku

Słowniki:
Kn, T, L (XVII), SWil, SW, SJP notują
SStp, SXVI nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1617

Formy: bezok. bronować; ~ cz. ter. lp 1. os. bronuję; lm 3. os. bronują; ~ cz. przy. złoż. lp m 2. os. będziesz bronował; ~ tr. rozk. lp 2. os. bronuj; ~ im. wsp. bronując

Znaczenia:

»za pomocą brony przykrywać ziemią zasiane ziarno lub spulchniać zaoraną ziemię i niszczyć chwasty«:

Rekcja: co

Prożnoć/ zbytnieć się to pogáństwo tu rozmnożyło/ w w swąwolą gurę wielką wźięło: ludźie pobożni iádą/ idą do kościołá/ w dni zacne Wielkonocne/ w Swiątecżne/ w Niedźielne/ y w święte/ á bezbożnicy Tátárowie/ orzą/ bronuią/ żną/ kámienie do Wilná w Niedźielę przedáwáć wożą/ etc. nie ieden dobry Catholik/ widząc niecżeść Bożą/ boleie. CzyżAlf 29. Bronuię ná vkoś poprzek brozdy. Puluero [...] vineam [...] in puluerem glebas resoluo. Cratire, [...]. Kn 46. Bronuię/ włóczę/ Subigo glebas [...] Occo [...] Deocco [...] Vicia deoccatur [...] Occare, est comminuere ne sit gleba: quod ita occidunt, occare dicunt. [...] Terra semen primum occoecatum cohibet, ex quo occatio, quae id efficit nominata est [...] Semina sarculis adobruo [...]. Kn 46. Włóczę rólą/ vide Bronuię. Kn 1272. Bronuię. Occo, subigo, glebas. Akieiu. SzyrDict 22. Adam niewiedząc iáko źiemię spráwowáć/ iáko oráć/ śiáć/ bronowáć/ żąć/ młoćić/ mleć/ y potym piec chleb; bárzo się frásował/ y od głodu práwie iuż vmierał. StarKaz 303. Orz, siej, koś, bronuj – twoje prawo, Chamie; Nie siadaj z pany (nie miej za złe na mię). SymeonStany 204. HERSER [...] WŁOCZYĆ rolą posianą bronować. DanKolaDyk II, 122. Włoczę rolą, bronuję, ich egge. BierSłowa 301. Bronuię. Eggen. hercér la terre. § bronuię rolą na ukoś, poprzek brozdy. T III 79. Po zasianiu bronują i wałkują rolą podług tamecznego zwyczaju W pięć, w sześć, lub siedm dni potym, sieją na pułdziesiąta morgów tym owsem zasianych, koniczynę trawę, po sześć kwart wysiewając jéy ziarna na jeden morg, i znowu bronują, bez naymnieyszego uszczerbku owsa zasianego. KniażFol 17. A gdy naypewnieyszy zyskowania w tey mierże jest śrzodek, wypulchniać ziemię, i na proch rozbić; prżed samą sieybą dwa lub trży razy po pięć lub po sześć dni pauzując, będziesz ją orał, i [będziesz] bronował za każdym tym oraniem. KniażFol 87. Gdy się grunt mchem powlecze, co tráfić się może trżeciego roku po zasiániu dzięcieliny, na ten czas trżeba bronować we wszystkie strony, aby mech pomieniony był spędzony. KniażFol 92. Na gruncie gleistym, barzo pożyteczna rzecz będźie bronować żelazną broną te łąki na wiosnę. KniażFol 185. Na nowin pierwsze oranie, pańszczyzna dysponowana z siekierą wychodzić powinna, dla podcinania korzeni zawadzaiących oraniu lub bronowaniu, strzedz oraz ma, ażeby brony dobrze ponaciskane były, na twardym gruncie bronuiąc w poprzeg zagonow [...]. JabłAnnaUst 77. Orze się nakoniec raz trzeci: A zasiawszy ziarno nienaygęściey, na nowo bronuie się iak naylepiey. OstrowTRob 102. Uprawa pierwsza roli na Len, zależy na podoraniu i zawleczeniu: Za drugim razem zorawszy, sieią go koło S. Wita i pilnie wzdłuż bronuią: Ani go pielą, sądząc: Iżby ta koło niego robota, wiele szkody w nim przynieść mogła, pomimo naywiększey Plewiaczki ostrożności. OstrowTRob 104.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● [...] Lepiey w Niedźielę oráć y bronowáć, á niżeli táńcowáć. GdacPan Tijv.