Słownik XVII wieku

Znaczenia:

»pokrywać, wykładać kamieniem lub żwirem jaką powierzchnię, np. drogę, ulicę«:

Rekcja: co, czym, bez rekcji

Brukuię/ Sterno locum saxis [...] Sterno viam lapide [...] Silice via perstrata est. [...]. Kn 47. Ścielę drogę/ nápráwuię/ pokładam czym. Sterno iter per mare. AEre atque argento sternunt omne iter, Lucr. Iter militari labore stratum, Quintilian. [...] Vicinum Brukuię. Kn 983. Zaczęła się komisyja na ratuszu cum reassumptione konstytucyjej 85 o naprawieniu burków w Warszawie po ulicach, na której zasiadali jm. ks. poznański, ichm. ruski i płocki wojewodowie i jmp. marszałek w. kor. cum assistentia pp. radnych tegoż miasta, aby to stanęło koniecznie, żeby to miasto nie tylko burkowało drogi tak w mieście, jako i po przedmieściach, ale żeby one jako najlepiej wychędożało. SarPam 47. MASTIC [...] Signinum [...] KIT nábianie tło grunt ktory daią w studniach brukuiąc kámykami drobnemi y wapnem zalewaiąc kituiąc. DanKolaDyk II, 242. Brukuię. pflastern mit Steinen. paver. T III 80. Brukować/ Aream consternere flicibus & lapide, Persternere, Delapidare, Pauire mit Steinen besetzen/ pflastern. DasHünDict Pp iij.

◼ Przenośnie: ◼ A my, niestety, wiarą się chlubiemy, A pismem, którym często burkujemy, Nie mając tylko imie chrześciańskie, Sprawy daleko gorsze niż pogańskie. GrochWiersze 247. ◼ Dumne Kozakow Dnieprowych iuż trzeci raz ánimusze, odmścicielce szábli W. X. M. podáie, tábor nieprzyiázny odwadze otwira, y trupámi ná milę końkiemu kopytu gościniec burkuie [Hetman Polny Mikołaj Potocki]. KalCuda c3v.

BRUKOWANY
im. przym. bier.

Warianty fonetyczne: BRUKOWANY || BURKOWANY

Formy: odmiana złożona lp M. m burkowany // brukowany; ż brukowana; n brukowane; N. ż burkowaną; lm M. nmos burkowane // brukowane; B. nmos brukowane

Znaczenia:

»o jakiejś powierzchni, np. drodze, ulicy: pokryta, wyłożona kamieniem lub żwirem «: Ma być [ulica] brukowana równym kamieniem abo też cegłą, a obu stron w niej ku nogom końskim rynsztoki, dla ściekania wody i gnoju rządniejszego wymiatania. DorHipTur 81. Brukowány/ [...] lapidibus stratus. Hinc Lithostrota [...] Delapidatus [...]. Kn 47. Od niego [słupa zwanego Terminus na Circus Maximus w Rzymie] ná wszytkie strony szły drogi burkowáne po Włoskiey ziemi/ rozmierzone ná mile. StarKaz 345. [Skazaniec] Widzi na oko Cedrowe połogi Ktore Sydonski zdobi namiot w złoto drogi Pawimenty aspisem szczero brukowane Młotem złotym Brontesa skroz polorowane. DrobOpow 195. Tedy przeprowádziwszy [Królewicza w jego widzeniu] te strászne osoby Przez mieyscá zámożyste w ták śliczne ozdoby, Przywiedli go do Miástá, w ktorym wielki świecił Splendor [...] Były kámienie drogie nieoszácowáne, Ktoremi y vlyce były brukowane. Bászty narożne złote, y ogromne wieże Były, ktorych moc sámá niedobyta strzeże.. DamKuligKról 232. Grobla [nad Odrą we Frankfurcie] iest niemalna Cwierc mile Kamieniami brukowana. SobTDzien 5v. Wprzod niż to skupiono Naprzeciwko domostwo, miewał skryte przeście Piwnicą, kiedy jeden to dwoje obeście Dziedzic miał w posessyjej. A była prywata Tego pewna, że też tam bywała owa ta (Jak rozumiesz), gdy wdowcem był, dla swej wygody. Do niej się więc stąd przekradał pod spody. Zaś gdy ow zmarł, przedażą domy rozerwano, Zaraz też i ten śrzodkiem loch przemurowano. Jakoż dotychczas, mimo ludzkie domnimanie, Pod burkowaną drogą trwa przeforsztowanie. KorczWiz 38. W niewymownie cudney Kościoł ten [świątynia Junony] stał rowninie; widoki swe śliczne Posyłáiąc ná strony świátá okoliczne/ Sámá zwierzchu Máchiná przeźroczystą miáłá Nákształt Rzymskiey kopułę/ ktorą przyimowáłá Swiátłá wszytkie słoneczne. Z Alábástru czoło/ Y szczyty wywiedzione. A tysiąc około Mosiężnych Obeliskow ścian iey podpieráło/ Czworo do niey śpiżánych wrot się otwieráło. Po [...] podwoiách rytych/ Z miedzi Korynthyáckiey wiele známienitych Máiąc figur/ y táblic Bliżey brukowana Areá Mozáikiem. TwarSPas 110. Brukowany. gepflastert. pavé. T III 80.

◼ Przenośnie: ◼ Złemi [głowami] piekło brukowane, Z dobrych będzie zbudowáne, W Niebie Miásto BOGA mego. CompMed 712. ◼ Fluvij aurei [...] Iberus wHiszpanij perłami burkowany. MikSil 72. ◼ Iachalismy dwie godziny wielkie do wsi Kontyk. wszytko przy sadami a droga brukowana Austeryami niemal iak przedmiescie Austerya od Austeryi barzo blisko. SobTDzien 35.

[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Patrz BRUKOWAć.