◆
Związki frazeologiczne:
◆
być jako bydlę prowadzonym:
Wpadł [Samson] w ręce Philistinow/ od ktorych był iáko bydlę nieiákie prowádzony. BirkNiedz 190.
◆
być w błędzie »odstąpić od wiary, głosić herezje«:
Polutrzylichmy się wszyscy w tej mierze, Nieznać nas [...] Wszyscychmy w błędzie. GrochWiersze 278.
◆
być w błędzie »mieć fałszywe, mylne mniemanie, przekonanie«:
Ale y ci są w błędzie/ ktorzy Girem nászym/ álbo Alexándryiską Pietruszką być go [dzięgiel włoski] rozumieią. SyrZiel 101.
Wzięłá mnie zá Zwyciescę, żem powrocił zdrowy, Y miłość swą odkryłá, á niechcąc mi mowy Na minutę pozwolić, upárła się w rzędzie, Y teráz skárży na mnie, będąc w tymże błędzie. CorMorszACyd 192.
◆
być alfa (być) i omega »być początkiem i końcem wszystkiego«:
Słyszałem zá sobą głos wielki jáko trąbę/ Mowiący; Jam jest Alfá y Omegá, on pierwszy y ostátni. A co widzisz nápisz w Księgi. BG Ap 1, 11.
Jam jest Alfá y Omegá/ początek y koniec mowi PAN/ ktory jest/ y ktory był/ y ktory przyść ma/ on Wszechmogący. BG Ap 1, 8.
Y rzekł mi: Stáło się. Jam jest Alfá y Omegá; początek y koniec. BG Ap 21, 6.
Ia iestem Alpha y Omega [słowa Chrystusa]. BanHist 97.
Pan rzekł: "Jam Alfa, jam jest i Omega". BarŁLutBar I 470.
◆
kto jak bydło [jest] gdzie wpędzony::
Kozacy iedni w Lasy uciekac poczęli, a drudzy iak bydło w Miasto wpędzeni, aby z tamtąd Szturmem ognistym wykurzeni zostali. HistBun 8.
◆
kto [jest] jako bydło do obory gnany z pola:
[...] Płakał przecię iako Bobr; a zełzami szczery Iad mu pryskał po Piersiach: kiedy Kawallery I swych widzi Rycerzow iednych, iako wory Na wozach: drugich iako bydło do Obory Gnanych zPola [...]. PotWoj 164.
◆
być w buntach »buntować się, występować przeciwko władzy«:
W okolicy Kislaka były Miasta wbuntach w ktorych Rebellizanci kozacy stali. DrobTuszInf 13.
◆
kto jak bydło [jest] gdzie wpędzony:
Kozacy iedni w Lasy uciekac poczęli, a drudzy iak bydło w Miasto wpędzeni, aby z tamtąd Szturmem ognistym wykurzeni zostali. HistBun 8.
◆
być jako bydlę prowadzonym:
Wpadł [Samson] w ręce Philistinow/ od ktorych był iáko bydlę nieiákie prowádzony. BirkNiedz 190.
◆
nie z takiemi być jako ludzie postępkami:
◆
coś komuś jest na przeszkodzie,
ktoś ma coś na przeszkodzie »coś stanowi przeszkodę, przeszkadza«:
Mielismy ieszcze na przeszkodzie Insułę ALTEN, ktora że nąm wtele zostawała dlatego tez nąm nawielkiey była przeszkodzie. PasPam 61v.
◆
być w predykamencie u kogoś »być omawianym, rozważanym, uwzględnianym przez kogoś«:
Cura Salutis Io kMSCi Pana Naszego Młgo ma bydz w tym u nas praedykamencie że by Ante Omnia był obmyslony Maiestatowi zaszczyt A potym o inszych Consulere materyach. PasPam 242.
◆
być przeszkodą »przeszkadzać«:
Czas naywiększą był przeszkodą. PasPam 275v.
◆
być jakiejś preeminencyjej »być na jakimś szczeblu w hierarchii społecznej a. urzędniczej«:
Wiadomo czynię [...] Ich MSCiom Stanu Rycerskiego ktorego kolwiek Narodu. I iakiey kolwiek praeeminencyiey y Godnosci albo Urzędu Będącym. PasPam 160v.
◆
być z praktyki »nastapić wskutek działalności intryganckiej«:
Seym Coronationis [...] rozerwany przez Olizara Posła Woiewodztwa kiiowskiego ktory procedere iuz to był z praktyki. PasPam 234.
◆
być zabawnym wojną:
◆
jakiegoś być waloru »mieć jakieś znaczenie; być wartościowym, cenionym«:
I samo tego wyraznie przyswiadcza pismo że taki Człowiek wielkiego iest u Nieba Waloru y respektu. PasPam 149a.
◆
być jakiejś stymy »cieszyć się szacunkiem«:
Masz prawda z kąd brać pochob do wielkiey Dzielnosci Przeglądaiąc się w Aktach swey starozytnosci ktore z Dziadow z Naddziadow takiey Stymy były Ze podobnoby serce kamięnne zmiękczyły. PasPam 273.
◆
(Był) zjazd wielki »przybyło wiele osób«:
Węsele było bardzo zacne y z iazd wielki. PasPam 257v.
◆
w poniewierce być »być pogardzanym przez kogoś«:
PasPam 109v.
◆
coś jest ze zgubą czyjąś »coś dzieje się wywołując czyjś upadek«:
Iuz to ex ore Apollinis zdrowa rada choc by to miało bydz ze zgubą Oyczyzny. PasPam 191.
◆
być pogotowiu »być przygotowanym do czegoś«:
Przyszedł tedy ordynans od Krola do Woiewody aby [...] bydz pogotowiu do ruszenia zaraz po Wielkiey nocy. PasPam 81.
Czarniecki [...] kazał otrąbic że by za dwie godzinie było woysko pogotowiu w siadac nakon. PasPam 111v.
Bądzcie pogotowiu iezeli bym wąm tu przyprowadził gosci. PasPam 236v.
◆
sobie być posłem »reprezentować tyllko siebie«:
Odprawuie się nie Seym bo ten per Nuntios Terrestes A tu tota Respublica y kozdy sobie iest posłem. PasPam 241.
◆
»jest to zgodne z rzeczywistością«:
PasPam 222.
◆
być na pogotowiu »znajdować się w stanie gotowości«:
Przychodzą listy od krola [...] Azeby zapowtornym Ordynansem bydz napogotowiu Ad Regressum ku Granicy. PasPam 73.
◆
być w cenie »popłacać«:
Iést w cenié/ w pieniądzách/ v. Popłaca. Kn 247.
◆
jak w błoto wrzuconym być »być marnowanym, trwonionym«:
Nadewszystko zaś alteracyi, gniewu [...] wystrzegać się trzeba. Inaczey wszystkie lekarstwa iak w Błoto razem z pieniędzmi wrzucone będą. BeimJelMed 344.
◆
tylko czyje [są] bydła »komuś się dobrze powodzi, ktoś jest szczęśliwy«:
Świát im nie zágrodzony/ wszędy sobie wolni/ Choćże też żon odeszli/ Młodzieńcy to Szkolni. Gdy kálámarz u pása á zá czapką igłá/ A párteski w tłomoczku tylko iego bydłá. NowSow 30 nlb.
◆
jak w błoto wrzuconym być »być marnowanym, trwonionym«:
Nadewszystko zaś alteracyi, gniewu [...] wystrzegać się trzeba. Inaczey wszystkie lekarstwa iak w Błoto razem z pieniędzmi wrzucone będą. BeimJelMed 344.
◆
czerwonym jako cegła być:
Vpiwszy sie Nagle Vmarła, y po Smierci Czerwona iako Czegła była. KomonDziej 179.
◆
być w cenie »być cenionym, mieć wysoką wartość«:
Gorzałczysko unich nim nay bardziey Smierdzi tym w większey iest Cenie. PasPam 166.
◆
tak jest bogaty, jakoby przy dobywaniu Konstantynopolu był przytomny »ktoś bardzo wzbogacił się, zwłaszcza na zdobyczach wojennych«:
Taka zdobycz w nim dla zołnierzy były, iz kilka czasow potym przypowiesc kiedy kto bogatego chciał wyrazić bywała: Tak jest bogaty Iakoby przy dobywaniu Konstantynopolu był przytomny. IntrHist 52.
◆
być u biesa »stracić życie, umrzeć, zginąć«:
Na Sczurkj [...] Lepsze to [trucizna] nizli Łapyce y kotky ale caue by pies nie dopadl, albo człowiekowy nie zadano bylby u Biesa. GrodzMisc 160b.
◆
bies komuś był po czymś »nic dobrego z tego nie wynikło, to wszystko na nic«:
chodzi po rynku chudak łeb zwiesiwszy słudzy Wszyscy poodstawali palcem pokazuią Co żywo szydzi mowiąc a bies mu był potym. OpalKSat 100v.
◆
być u bóla »zginąć, przepaść«:
Bezemnie dáwnobyście iuż byli u bola! Y gdyby mnie niebyło, niebyłoby Krola! CorMorszACyd 114.
◆
dyjabeł się kogoś będzie pytał »nikt się nikogo nie będzie pytał, radził«:
Wspomni WMMPan sobie przed kimes po Sądzie Pana Marszałka rzekł Diaboł się iuz kogo będzie pytał wprowadziemy tego [sc. kogo] będziem chcieli. PasPam 195.
◆
być na chałupie u kogoś »zamieszkiwać gdzie jako komornik«:
Beł [Maciejowski] potym kilkanaście lat na chałupie w Czaplach Wielkich u p. Trepki. TrepNekLibDworz 221.
◆
być u kogoś w podejrzaniu »nie wzbudzać w kims zaufania«:
Spytał potym coz tam za Towarzysz u krola Io MSCi był wpoderzaniu? [!] PasPam 172.