Słownik XVII wieku

Słowniki:
L (XVII), SWil, SW, SJP notują
SStp, SXVI, Kn, T nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1627

Formy: lp M. bydełko; D. bydełka; B. bydełko; Ms. bydełku; W. bydełko; ~ lm D. bydełek; B. bydełka

Znaczenia:

zbior. »ssaki rogate, przeżuwające z gromady parzystokopytnych, głównie krowy, woły i cielęta; inne zwierzęta domowe hodowane dla wełny, skóry i mięsa, wykorzystywane do prac w gospodarstwie, dobytek, inwentarz; wizerunek takich zwierząt«: Skowronek wynidzie y spiewa Helay bydełko na przyłog na przyłog. KodKon 117. Známienita Krynico vćieszne zrzodełko/ Tu się ia pierwey myię/ záś po mnie bydełko Pić przyidzie/ pięknasz to reecz[!] zaraz się nápiie/ Tenże ktory swe członki tu zemdlone zmyie. ChełHGwar C3v. Gdy iednego wieczorá bydełko swe [Osanna] do domu záganiáłá/ obaczy w polu zielonym ná brzegu Dzieciątko bárzo śliczne. OkolNiebo 91. Helaj, bydełko, na pole, Nie masz siana w stodole! DialChrysOkoń 149. Miejcież ten znak: kiej pójdę tu do wasz w czoło - Żem już bydełko znalawszy i zagnał na koło. DialChrysOkoń 151. Pozytki z Owiec pięćiorákie. Komu się ná tym Bydełku poszczęśći, znáczny w gospodárstwie przez nich może mieć pozytek y wygodę poniewasz stádo Owiec pięćiorákie z śiebie wydáie pozytki, to iest: z Nabiáłu, z Wełny, z Mięsá, z Skory y nawozu. HaurEk 30. Wyganiasz w pole bydełko skotaku, A Bog je żywi, tenże i nas pasie, Że jeszcze żyjem, choć w takim hałasie. MorszZWierszeWir I 369. Obraz tylkiż, w ramkach złocistych, reprezentują(cy) ludzi czterech przy domostwie, konia i bydełek. InwObrazŻółkGęb 175. Lanszawcików na blasze, ćwieciowych [!] 4, w ramkach czarnych, z liliami francuskiemi, po rogach filigranowemi, z ekspressją, 1 białogłowy na osiołku z człekiem stojącym etc.; drugi pasterza grającego na fujarce, z pastyrką przy kozach; trzeci portu; czwarty jadącego na koniu, owieczek, bydełek i konia naładowanego. InwObrazŻółkGęb 176. Kazano mi bydełka z pola do domu zagnać. OgińMKKon 52. PIOSNECZKA MARYNY.Dziatwe od ręki do wrzostu chować, Na krosnach wełne i talki snować. Bydełka mnozyć, rzezać na zniwie, Wsystko się miło, robi scęśliwie. OgińMKKon 64.

◼ Przenośnie: ◼ Bo iáko nas mocą swoią wszechmocną stworzył [Bóg]/ ták też mądrośćią swoią/ y opátrznośćią páśie/ iáko bydełko swoie. StarKaz 91. ◼ [...] sąsmy my bydełko Boże, lud i owce paszy iego! MłodzKaz IV, 366.

# Użycia metajęzykowe: # Nomina substantiva [...] Quae ante finalem vocalem duas aut plures habent consonantes, (exclusis quae in da, pa, ta et do, to exeunt) assumunt ante proximam consonantem literam e; e. g. [...] bydło bydełko, dno denko, iądro iąderko etc. WojnaInst 60-61