▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ bydlę oborne: Ráchunki Cokolwiek tylko do Prowentu należy, y ná gruncie znáydowáć się może, wszelkich pożytkow, y Intrat, ieśli czynione videlicet. Z vrodzáiu zboż rożnych, z Iárzyn Ogrodnych, y násienia, z Sádow, z Browárow. z Kárczmy, z Gorzálniey, z wieprzow, z nabiałow, z drobiu Folwárcznego, ze skor bydlęciá rożnego, Obornego, Owczárniego, koni, y dziczyzny, z wełny, z Miodow, wosku, Siáná, z Czynszow, y dánin chłopskich. HaurEk 86. ▲ bydlę owczarnie: Ráchunki Cokolwiek tylko do Prowentu należy, y ná gruncie znáydowáć się może, wszelkich pożytkow, y Intrat, ieśli czynione videlicet. Z vrodzáiu zboż rożnych, z Iárzyn Ogrodnych, y násienia, z Sádow, z Browárow. z Kárczmy, z Gorzálniey, z wieprzow, z nabiałow, z drobiu Folwárcznego, ze skor bydlęciá rożnego, Obornego, Owczárniego, koni, y dziczyzny, z wełny, z Miodow, wosku, Siáná, z Czynszow, y dánin chłopskich. HaurEk 86. ▲ bydlę rożne: Ráchunki Cokolwiek tylko do Prowentu należy, y ná gruncie znáydowáć się może, wszelkich pożytkow, y Intrat, ieśli czynione videlicet. Z vrodzáiu zboż rożnych, z Iárzyn Ogrodnych, y násienia, z Sádow, z Browárow. z Kárczmy, z Gorzálniey, z wieprzow, z nabiałow, z drobiu Folwárcznego, ze skor bydlęciá rożnego, Obornego, Owczárniego, koni, y dziczyzny, z wełny, z Miodow, wosku, Siáná, z Czynszow, y dánin chłopskich. HaurEk 86. ▲ leżeć jako bydlę zarznięte: Lezał iako bydlę iakie zarznięte wswoiey krwi. PasPam 244v. ▲ bydlę domowe: Báránek [...] iest napokornieyszy między wszytkiemi bydlęty domowemi. StarKaz II, 309. Z inszych bydląt tak domowych/ iáko też y leśnych/ iáko z Báránow/ Kozłow/ Cielcow/ Krow: Kurow/ Páwiow/ Zorawiow: Wielbłądow/ Niedźwiedzi Wilkow/ Liszek/ Zubrow/ z Bykow/ koni dzikich/ mieso przez słábość ciepłá przyrodzonego/ zdrowiu ludzkiemu nie służy. HercBan 31. CHEVRE [...] KOZA, bydlę domowe co mleko daie á zażywają go ná lekarstwo, samica od kozła. DanKolaDyk I, 302. ▲ nierozumne bydlę (sz. zm.): Lepiey się dáć rządzić bydlęciu nierozumnemu, á niż świátu. BirkNiedz 127 marg. Bieżał [Apsalon] z oburącz biiąc nierozumne bydle [muła]. DrużZbiór 118. ▲ kopyt rozdwojonych bydlę: Kopyt rozdwoionych bydlę. Bisulcus [...] Kn 301. ▲ bydlę robotne (sz. zm.): Ktoryby tákże Pácholik pod praetextem záściągnienia żywności, bydle robotne chłopu wziął (acz się nie nie godzi bráć) ma być karány vcięciem lewey ręki, álbo pryskowániem. FredKon 15. SOMMIER. (Une beste de somme) [...] ROBOTNE bydlę, szkapsko, wywłoka. DanKolaDyk II, 503. ▲ jałowe bydlę: Owiec 500 inwentarskich. Krów 2, jałowe bydlę jedno. InwKal I 566. ▲ nieme bydlę: Abowiem jeżeli bakałarze szkolni rozumnego człowieka slabizować [!] uczący poważeni bywają, nie mniej zaiste jeśli nie więcej, ci którzy z niemem bydlęciem, do boju, do prace i do wszelakich krotochwil nader potrzebnem, kłopotliwe w ćwiczeniu swe zabawy trawią. DorHipTur 90. ▲ nieme bydlę domowe: Stworzywszy Bog Wszechmogący wszytkę Máchinę świátá, y ná niey nieme bydlętá domowe, y dzikie [...] táką rádę uczynił: Faciamus hominem. HercBan 1.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ kim jak(o) bydlęciem pracować: Aby vmiał [oficer] sobie poruconym rozkáżywáć, y Zołnierze[m], nie iáko bydlęciem prácowáć. FredPiech D2v. Mało na tym, że chłopem iak bydlęciem prácuiemy; ale co większa y nie chrześciańska, że często za psa, albo szkápę chłopa poddánego przedáiemy. LeszczStGłos 100. ◆ dźwigać jako bydlę: Insi záś cále Instrumentow nie używáiąc, dźwigáią iáko bydlętá. Czegom się z słusznym politowániem często nápátrzył, z właszczá przy dozorcách niebácznych. SolArch 1. ◆ być jako bydlę prowadzonym: Wpadł [Samson] w ręce Philistinow/ od ktorych był iáko bydlę nieiákie prowádzony. BirkNiedz 190.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● ON DIT proverbialement, Remonter sur la beste (Rétablir sa fortune, ses affaires ruinées, se remettre en selle) [...] MOWIĄ przysłowiem, znowu wsiąść ná bydlę swoie, postáwić ná nogi szczęście swoie obalone, powstać znowu, porość. DanKolaDyk I, 192.

◼ Przenośnie: ◼ Wszedł [Bóg] do znáku drugiego/ ktory Taurus zowią Astrologowie; ogromne to bydlę/ nieugłaskáne: Quasi primogeniti Tauri, pulchritudo eius. Táki był Bog po grzechu Adámowym/ zápalił się ná świát słusznym gniewem ná one obywátele Rayskie. BirkNiedz 15. ◼ Zakonowi za niewolnika się y bydlę oddał, tego żądaiąc, aby się z nim zakon, iak z niewolnikiem y bydlęciem obchodził, do wszelakiey go roboty zażywał. NiesKor II 95.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ nieme bydlę (sz. zm.): W Stárym Zakonie/ tylko nieme bydlętá kápłáni ofiárowali/ cielce/ kozły/ bárány/ ptástwo. StarKaz II, 50. Ciáło chlubi się że ma swoie członki/ swoie zmysły/ swoię wymowę/ swoy rozsądek/ ktorym bydlętá nieme przechodzi. StarKaz II, 332. Człowiek nie iáko nieme bydlę/ ktore się tylko zá ślepą nátury skłonnością udáie/ ále iáko stworzenie rozumne [...] to co przeszkodą być widzi odmiáta/ co zgodno [...] obiera. BujnDroga 298-299. ▲ czworonożne bydlę: STRUS [...] Garbem, Ciałá wielkością, kopytkiem podwoynym álbo rácicą, długą szyią, do Zwierzęcia Wielbląda y czworonożnych bydląt, możesz go przykomparować. ChmielAteny1755 I 518. ▲ dzikie bydlę: XXVIII. Dzikie Bydlętá. Tur y Báwoł są dzikie Woły. Łoś [...] ma rozłożyste rogi: jáko y Jeleń. Ale Sárná z Sárnięciem zadnych nie mal nie ma rogow. Kozorożec [...] Dzika Kozá [...] Jednorożec [...] Dzik. KomDobrOrb 67. ▲ [Bydlę] leśne: Z inszych bydląt tak domowych/ iáko też y leśnych/ iáko z Báránow/ Kozłow/ Cielcow/ Krow: Kurow/ Páwiow/ Zorawiow: Wielbłądow/ Niedźwiedzi Wilkow/ Liszek/ Zubrow/ z Bykow/ koni dzikich/ mieso przez słábość ciepłá przyrodzonego/ zdrowiu ludzkiemu nie służy. HercBan 31. ▲ nieme bydlę dzikie: Stworzywszy Bog Wszechmogący wszytkę Máchinę świátá, y ná niey nieme bydlętá domowe, y dzikie [...] táką rádę uczynił: Faciamus hominem. HercBan 1. ▲ nierozumne bydlę: Bog wszechmogący dał nam byt/ á byt nie táki iáki dał [...] nie rozumny[m] bydlętom. Lecz byt żywy/ rozumny/ Aniołom bliski. BujnDroga 357. ▲ bydlę rozumne: W głodnym człowieku/ iáko pisze Galenus tym porządkiem się trawienia máią/ że wprzod części káżdey wyprożnienie się stáie/ tychże też y ciągnienie z żeł/ wnetże też wtąż y żeł z żołądká przykre wysysánie zmysłu czuiącego/ aż potym y áppetit bydlęcia rozumnego następuie. CiachPrzyp 12 nlb..

◆ Związki frazeologiczne: ◆ jako bydlę »po zwierzęcemu, tak jak zwierzę, w odróżnieniu od tego, co właściwe człowiekowi.«: Béstyálskié/ vide Po béstyálsku/ et Iáko bydlę. Kn 21. Iako bydlę/ iáko béstya/ po béstyálsku. Pecorum modo [...] More ferae [....] In pecorum modum [...] More bestiarum [...] v. Po béstyálsku.. Kn 232. ◆ w ziemię jako bydlęta nieme patrzeć: A Chrystus im [bałwochwalcom i mahometanom] Pan powiada: Widzę & vos de hoc mundo estis, w ziemię tylko iáko bydlętá nieme pátrzycie. StarKaz II, 72. ◆ kogoś jako bydlęta na ofiarę rzezać: Ná co temu Báálowi ofiáruiecie corki y syny wásze/ iáko bydlętá iákie ná ofiárę rzeżąc tyráńsko bárzo. StarKaz II, 359. ◆ jak bydlę żyć: Iaki Pan, taki y kram, Pan iak bydle żyie, Niedziw, że się służący obrocą w bestye. DrużZbiór 71.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Człowiék nié bydlę/ to iest/ nié ma żyć iák bydlę. KnAd 132. ● Człowiék nié bydlę. Kn 133.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ kopyt rozdwojonych bydlę:: Kopyt rozdwoionych bydlę. Bisulcus [...]. Kn 301.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ być jako bydlę prowadzonym: Wpadł [Samson] w ręce Philistinow/ od ktorych był iáko bydlę nieiákie prowádzony. BirkNiedz 190.