Słownik XVII wieku

Słowniki:
SStp, SXVI, Kn, SWil, SW, SJP notują
T (?), L (?) nie notują

Formy: lp M. m cały; ż cała; n całe; D. m całego; ż całej; n całego; C. m całemu; ż całej; n całemu; B. m nżyw cały; żyw całego; ż całą; n całe; N. m całym // całem; ż całą; n całym; Ms. m całym; ż całej; n całym; lm M. nmos całe; N. całemi; ~ odmiana niezłożona lp M. n cało

Znaczenia:

1. »obejmujący coś od początku do końca w liczbie, przestrzeni«: Woysko całe obozęm stało przed klasztorem. PasPam 78. Trząsniesz Swiatem całęm. PasPam 109v. Większe iest miłosierdzie Boskie Nizeli Całego Swiata furyia. PasPam 137v. Wroccie na wieki niezmazaną Maiestatowi y całemu Narodowi konfuzyią. PasPam 139v. Mowił obszernie y pięknie ale całey mowy pamietać niepodobna. PasPam 140. Milszy mnie teraz ieden Towarzysz ktory przy mnie stawa nizeli Cała Chorągiew. PasPam 158v. Wybrał się tedy krol IoMSC szczęsliwie z krolową Ieymoscią z Frucymerem y z całym Dworem z Warszawy na tę Woynę. PasPam 198. Napatrzyłęm się o Boze Fakcyi y tey Strony, y tey wymyslnych wykrętow takich że by trzeba taką całą Xięgę napisać. PasPam 201. To była wydra Sławna na Całe woiewodztwo Krakowskie a potym y na Całą Polskę. PasPam 251. Ustał tedy według zwyczaju Iuditia [sądy] po całey Polszcze zaczęły się kaptury ktore Załobę Rzpty Significiant [oznaczają]. PasPam 288.

2. »obejmujący coś od początku do końca w czasie«: Stało Woysko do koła cały dzięń. PasPam 71v. I Pacierza nic nie mowił przez całą Mszą tylko klęczał na wezgłowku Axamitnym a wzdychał. PasPam 204. Przyiechałęm do Rodzicow na całą zimę do Węgrzynowic. PasPam 215. Cały prawie czas przechorował a potym y umarł. PasPam 276v. Bom był y przez cały Rok zdrow y dobrze mi się na wszystkim powodziło. PasPam 277v. Gęsi Dzikie włoczyły się całe lato Stadami wielkiemi. PasPam 282.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ przez cały wiek czyjś »przez całe życie czyjeś«: Niepamiętam przez cały wiek moy zebym miał tak wiele piwnic wizytowac iak przez tę iednę noc. PasPam 182v.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ po całej nocy robić coś, robić coś po całym dniu i nocy »DZIEŃ, NOC«:

3. »zachowany w całości, nietknięty, nieuszkodzony«: Gdzie były Teby, Sparta i Ateny, Sowy po pustkach smętne pieją treny. Rzym leży w prochu; jeśli co zostało, Wszytko niecało. MorszAUtwKuk 141. Iedną [statuę] wyrzuciły były prochy całą nienaruszoną. PasPam 60v. Trzeciego dnia po bitwie to iuz z trudnoscią było obaczyc Turczyna na poboiowisku z całemi plecami. PasPam 267.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ zostać całym:

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

◆ Związki frazeologiczne: ◆ cały boży dzień: ◆ cały boży rok:

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Kto się chce mieć dobrze ná dzień/ niech sobie gęś zárznie/ kto ná tydzień/ niech wieprzá zákole/ kto ná miesiąc/ niech wołu zábiie/ kto ná cáły rok/ niech żonę poymie/ á kto do śmierci/ niech Xiędzem zostánie. RysProv VII, 5. ● (war.) I wilk syt/ y owce cáłe. RysProv 28. [...] to pomiarkowanie Z taką Vwagą ma bydz aby y Wilk syt był I owca takze cała. Aby y zołnierz miał swoie substantią y poddany wzaiem Przy obronie ochrone y tak bedzie dobrze. OpalKSat 113v. [Dawid] Wesoły w duchu, że tak sztuka się udała, Wilk syt, owca do domu powrociła cała. DrużZbiór 68. ● (war.) Cáły báran (ábo cáła kozá) i wilk syt niéch będzié. KnAd 55. Podatkow y płace woiskowey rationes trzeba uwazyc iakoby ze lzem ubogich bydz mogły, y aby był y Wilk syt y koza cala. OpalKListy 527. ● (war.) od przysł.: Cały baran a wilk syt zaraz być nie może. Cáły báran a wilk syt záraz być nié może. KnAd 55. ● (war.) od przysł.: I wilk syty, i owca cała Cáły báran (ábo cáła kozá) i wilk syt niéch będzié. KnAd 55. Dać [ma lekarz] receptę z Galena, ty mu z Miechowity I tak będzie i baran cały i wilk syty. ZbierDrużWir I I, 34.