Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: CEBER, CEBR, CZEBER, CZEBR, CĘBR

Słowniki:
SStp, SXVI (cebr, ceber, dzber, czebr), Kn, T (ceber), SWil, SW, SJP notują
L (?) nie notują

Formy: lp M. ceber // czeber // czebr // cębr // cebr; D. cebra; B. uż. nżyw. ceber // cebr // czeber; N. cebrem; Ms. cebrze; ~ lm M. uż. nosob. cebry; D. cebrów; B. uż. nosob. cebry; N. cebrami

Etymologia: <niem. Zuber>

Znaczenia:

1. »duże naczynie drewniane z uchwytami«: Siodło, munsztuk i rynsztunek koniowi jego przynależący ochędożnie chować, a na swem miejscu zawiesić. Ceber, z którego poi czasów chłodnych abo niepogodnych zawsze mieć wypłókany. DorHipTur 85. To pryskáiąc się czynili igránie/ To w cebry bráli/ ná dalsze chowánie [żołnierze wodę deszczową]. TasKochGoff 352. Cébér/ Hydria, [...] dimin. Cébrzyk. Kn 59. A P. Brzozowskj rybołowcza potwjerdził ze to nie nowina, bo on widział czo czały czeber pod Kruszwiczą [w]Xięuicz się wlał w wielkiei polscze. AktaBab 3. Co się tknie dział podeyrzánych, względem defectow wewnętrznych, przy tych záwsze mieć trzebá ceber pełny wody, w ktorym po káżdym wystrzeleniu chusty námoczywszy, pierwey niż ich znowu nábije dobrze wymyć ma. UffDekArch II, 83. Zuber cebr orca. KusWeg O. Gdy nie stanie zapłaty drze chłopy potrzeba Cebrami wino noszą Sobole sie kurzą Srebra gwałt y na stole y na Koniech wszedzie. OpalKSat 64v. Insza to bywało owych Lat że kamykami a Oszczepami do siebie ciskali Tarasnami mury tłukąc. A insza teraz kiedy to Granaty y Bonty [!], kartace wypuszczą kiedy z okrytnych kartanow iako Cebry kule wylecą kiedy uczynią deszcz ognisty y przez pancerz y przez Łosią skorę y przez wszystkie vestimenta Ciało az do kosci przenikaiące y iak swiderkiem wiercące. PasPam 258 v. Garniec gorzałczany, alembik bez pokrywki, cęber, faska, siekiera, kocieł w kuchni wiszący. InwKal I 140. W browarze do piwa koryth dwie dobrych [...] y kadka do zalania słodu, czebr 1. KsJasUl I, 438. Rybacy używaią długiego drągá do cebrá, w ktorym ryby noszą. SolArch 18-19. Nalewek 4, - cebrow do noszenia piwa 2. SprawyCzerUl II, 391. Ceber, g. cebra. Zober. tinette, sorte d'ouvrage de tonnelier à deux oreilles [...]. T III 99. Warz to w gárcu, odiąwszy od ogniá wylać do Cebra, nad ktorym posadzić chorego, áby się pocił. VadeMed 181.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Deszcz/ Pluuia [...] Imber [...] Ruit caelum imbribus [...] Deszcz iák cébrem lał [...]. Kn 120. ● Dżdże lunęły przez dni czterdzieści; zewsząd iák cebrem láło. BujnDroga 136.

2. »miara objętości; tyle, ile mieści się w cebrze«: A koniowi przez dzień y przez noc potrzebá zieść Ćwierć Chęcińską Owsá/ czwartą część Sieczki dla ochwacenia/ á ile z pracey bárzo potrzebna/ Siáná wiązan iák ceber w zmięż. PienHip 28. To w cebr ługu włożyć wszystko [zioła]/ pierwey na dnie owsianą słomą podesławszy. SyrZiel 894. Kocioł miedziany w Cebrow Dwa [...] Koryto Iedne. ArchRadziw 1638 80, 5. Aż noc w czarnym na niską ziemię padła mroku Idą ci, coraz zimna porywa ich febra Bo mało z nich niedopił każdy wody cebra. PotWoj 198. Trzeba ryb Cebra na nosi ona [sc. wydra]. PasPam 252. Brzuch ledwie nie do kolan, w ktory się cztery cebry piwne wlewáły. AndPiekBoh 143.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Kto ma umrzeć/ i w cébrzé wody utonié. KnAd 381. Ceber, g. cebra. Zober. tinette, sorte d'ouvrage de tonnelier à deux oreilles. § kto ma umrzeć i w cebrze wody utonie, prov. T III 99.

# Użycia metajęzykowe: # Ceber chleb chlew czekan czołn czub drąg dubas dzban [...] habent genitivum in a. WojnaInst 28-29 # Perdunt (e) in omnibus cassibus, nomina bez ceber chrzest flader koryánder [...]. WojnaInst 32