Słownik XVII wieku

Słowniki:
SXVI, Kn, T, L (XVI i XVIII), SWil, SW, SJP notują
SStp nie notują

Formy: lp M. cenzor; D. cenzora; B. uż. żyw. cenzora; N. cenzorem; ~ lm D. cenzorów; B. uż. osob. cenzorów; N. cenzorami

Etymologia: <łac. censor>

Znaczenia:

1. »osoba oceniająca, kontrolująca działalność instytucji, postępowanie ludzi, krytyk«: Maćku! chybiłeś brodu, boś swą ohydę Wziął sobie za cenzora P. L. Danowskiego; Musi być długich uszu, świadomeś był iego. GrochWiersze 324. Wszyscy tedy mogą wielki pożytek z káżdego kazánia mieć/ by iedno pokornie y nabożnie słucháli [...] á byli skromnymi uczniámi/ nie bucznymi censorámi. BirkNiedz 185. Nie mász rośleyszego Krolá, Dictatorá, Tribuná, Burmistrzá, Censorá [...] nád Wm. AndPiekBoh 16. Inszego objectum tylko dobro pospolite, inszego censora, tylko sumnienie [nie mam]. LeszczStGłos II. W Każdey Prowincyi iest postánowiony Sędzia czyli Kommissarz, czyli Rewizor y Censor názwiskiem Corregidor de Comarca, co rocznie swoię rewiduiący Prowincyę. ChmielAteny II 40.

2. »wysoki urzędnik w starożytnym Rzymie«: Stárzy Rzymiánie mieli Censorow swoich/ ktorzy co trzy látá od miástá do miástá [...] ieździli/ pytáiąc się iákie są obyczáie między poddánymi. StarKaz II, 614. Bywał popis, co kilka lat w Rzymie Gdzie káżdy przed Censorem wywodził się zwáwem Iákim się Rzymianinem tytułował práwem. PotPocz 16. THEATRUM Pompeiusza Wielkiego 80. tysięcy Ludzi obeymuiące, od niegoż wystawione, ale z trudnością,bo przy kontrádikcyi Censorow Rzymskich, in quantum by temu dziełu Kościola Wenery był nie przydał. ChmielAteny II 89. Via Appia, od Appiusa Censorá formowána, wielkiey perfekcyi, y obszerności, y wielkości. ChmielAteny II 101. Censor/ Aristarchus [...] Censor [...] ein beschätzer/ schätzer. DasHünDict Qq.

3. »urzędnik kontrolujący, oceniający drukowane księgi«: Censor ksiąg/ Sędzia/ rozsądnik [...] Iudices ac censores pòématum, vide Probierz. Kn 61. Censor ksiąg. Libroru[m] index Censor, Reuisor. Perzwalgitoias knigu. SzyrDict 27. Ia [...] Ksiąg idących do Druku Censor, á ná ten czas Akádemiey Krákowskiey Rektor, zeznawam, iżem czytał Kazánia Niedzielne. StarKaz II, 4. X. Iędrzey KVCHARSKI P. S. D. Kościołá Káthedralnego Kánonik, Xiąg w Diaecezyey Krakowskiey Censor. HaurEk 1. Należało by mi, idąc zwyczaiem Authorow, na początku á capite Libri, podać approbacyą, iakiego uprzywileiowanego Censora. LeszczStGłos 1. Magister Sacri Palatis z Zakonu Kanzodzieyskiego, Censor Xiąg ná świat wychodzących. ChmielAteny II 165. Censor ksiąg. Bücher-Censor. censeur de livres. T III 103.

# Użycia metajęzykowe: # Substantiva nomina [...] Censor Censura Centrum Ceremonia. WojnaInst 158