Słownik XVII wieku

Słowniki:
SStp (w in. zn.), SXVI, Kn, T, L, SWil, SW, SJP notują

Formy: lp M. chłodnik; D. chłodnika; B. uż. nżyw. chłodnik; N. chłodnikiem; Ms. chłodniku; ~ lm M. uż. nosob. chłodniki; D. chłodników; C. chłodnikom; B. uż. nosob. chłodniki; N. chłodnikami; W. uż. nosob. chłodniki

Znaczenia:

1. »miejsce zacienione dające schronienie podczas upału, zazwyczaj opleciona roślinami lekka budowla w ogrodzie lub na otwartej przestrzeni, mogąca służyć jako sala jadalna; alejka ogrodowa, obrośnięta pnącymi roślinami, pergola«: Ták buyno wzgorę sie pusczáią [fasole]/ że w ogrodách bywáią z nich osobliwe chłodniki/ y letnie siedzenia czynioné. SyrZiel 1034. Przysiądźmy tu pod tym chłodnikiem, Aż się słońce przesili; zwykł znój głowie szkodzić. SzymSiel 72. Chłodnik/ Vmbraculum, quo succedunt homines in aestu [...] Aestiua pecorum [...] Aestiua Praetoris [...] Scena [...] Siluis scena coruscis desuper imminet [...]. Kn 65-66. Topiariam facio Chłodniki/ Wirydarzé robię. Kn 66. Piękną ręką uwitymi wieńcy/ Miedzy w chłodniku máiowymi stoły/ Dárzą sie Pánny/ dárzą sie Młodzieńcy. TwarSDaf 51. Ostre wichry [...] Splądrują winohrady zarodne do czysta, Chłodnikom zielonego nie zostawią lista. ZimSRoks 73. Wiosna [...] Przyodziewa odarty świat w różne bławaty, Co dzień odmienna nowym krojem szyte stroje, Chłodniki ptastwu robi, gotuje pokoje. ZimBSiel 141. Ogrodzie wdzięczny, niech mi wolno będzie Przechadzki dziś po tobie zażyć [...] Jeśli się też zaś lub labiryntami Wiklę, lubo ciemnymi chłodnikami chodzę, Widzę, jako błędnymi ciemnymi drogami w miłości pętach uwikłany chodzę. MorszAUtwKuk 22-23. Wowym Chłodniku [który przygotowano autorowi] był stoł starcic na soszkach zrobiony. PasPam 87v. Krol [...] miedzy Ieziorami Połozył się, tam chłodnik Krolowi chrostami sprawiono bez namiotow. DrobOpow 155. BERCAU [...] Pergula cameraria [...] KOLEBKA iest też chłodnik w ogroddie [!] zámknięty z wierzchu liściami winnemi, y innych gałążek. Berceau de vigne. Arcella [...] Chłodnik z winnych latorośli. DanKolaDyk I, 190. Drugie Łaźnie [...] w części Rzymu Zátybrowey [były], z drzewá maiące chłodniki y wody w tęgiey zimie ciepłe. ChmielAteny II 93. Lasy kocháne, zielone chłodniki [...] Przy was niech mieszkam. DrużZbiór 512.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ chłodnik pleciony: Chłodnik pléciony z źiół/ roszczék/ drzéwék/ [...] Topiarium opus [...] Pergula in vineis. Niepoprawne zródło . ▲ chłodnik sklepisto pleciony: ▲ letni chłodnik: Hetman [...] Widzi las tak krzewisty, iako letni chłodnik. DrużZbiór 119. ▲ chłodnik obłączysty: Chłodnik obłączysty/ sklépisty. Funetum [...] Winnica podwiązána. vide Wirydarz. Kn 66. ▲ wirydarski chłodnik: Wirydárskie rzemięsło/ Topiaria [...] Topiariam facere, wirydárskie chłodniki robić. Kn 1267.

2. »zbudowane z cegły lub kamienia pomieszczenie, zwykle podziemne, mogące ze względu na panującą tam umiarkowanie niską temperaturę pełnić funkcję piwnicy, spiżarni«

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ chłodnik sklepisty: Chłodnik sklépisty z kámieniá/ cégły/ ábo podziemny sklép/ Cryptoporticus [...] Frigidaria cella. Kn 66.

3. »przedmiot dający chłód, cień, np. parasol«: Słońce okrutnie pali/ chłodniká żadnego nád dziecięciem: Orlicá przyleci y [...]/ skrzydła swe miasto namiotku rościągnie. BirkNiedz 71. Chłodnik, parasol, feuiliage, berseau de verdure. KulUszDyk 13.