Słownik XVII wieku

Słowniki:
notują

Formy: st. równy lp M. m chłodny; ż chłodna; n chłodne; D. m chłodnego; ż chłodnej; n chłodnego; B. m nżyw chłodny; ż chłodną; n chłodne; Ms. m chłodnym; chłodnem; ż chłodnej; n chłodnym; lm M. nmos chłodne; D. chłodnych; B. nmos chłodne; Ms. chłodnych; ~ st. wyższy lp M. m chłodniejszy; ż chłodniejsza; n chłodniejsze; D. m chłodniejszego; n chłodniejszego; B. m nżyw chłodniejszy; lm B. nmos chłodniejsze

Znaczenia:

»umiarkowanie zimny, o dość niskiej temperaturze, ochładzający, orzeźwiający, położony w chłodzie, cienisty; wywołujący wrażenie chłodu«: Siodło, munsztuk i rynsztunek koniowi jego przynależący ochędożnie chować, a na swoim miejscu zawiesić, Ceber, z którego poi czasów chłodnych abo niepogodnych zawsze mieć wypłókany. DorHipTur 85. Bachus [...] Przeto z námi trzyma Cech á záwżdy nam w znoiu/ Vppalonym podawa chłodnego napoiu. RoźOff M. Táki vl [bednarski] ná láto chłodnieyszy, á ná zimę ciepleyszy, niż prosty pniakowy. OstrorNauka A4v. To wespoł [...] przez godzin cztery wárzyć: potym przecedziwszy w chłodney piwnicy mieć do używánia y trunku pospolitego. SyrZiel 395. Lubią [lilie] ziemię wypráwną/ chłodną/ czerstwą/ y cienisty grunt. SyrZiel 577. Wziąć tákże wody gárniec y postáwić ią ná słońcu/ álbo też iesli dni chłodne są/ w izbie ciepłey/ y nie nákrywáć oney niczym. SykstCiepl 77. Wstał tesz Rugier a przed niem szło siła y zaniem Tak do pewnego gmachu poszedł do poscieli Ktory za napięknieyszy y chłodnieyszy mieli. ArKochOrl 66v. Wszytkie wsobie uciechy ma pałac bogaty Tu się kilka kroc nadzień przebieraią wszaty [...] Czasem sobie miłosne dawne w chłodnem cieniu Powiesci powiadaią przy pięknym strumieniu. ArKochOrl 67v. Chłodny aliter, vide Létni 1. Kn 66. Chłodny/ chłodzący/ Refrigeratorius, [...] Refrigeratrix [...] Frigidarius [...]. Kn 66. Chłodny/ ochłodzony/ oziębły/ [...] refrigeratus vel facilis refrigeratu [..]. Kn 66. Niegdy brzeg Hersonezu: gdzie pyszna Pomoná Sciera iuż z Fłorą [!] hárce. Tali w słodsze groná Y chłodnieysze Cytryny/ Owáli w przemiány W Pinole/ y doyźrzalsze pierwsza pomagrámy. TwarSLeg 52. Łoszko lub w pokoiu lub w Retiracie bywa, ale y toby miáło mieć, osobny swoy pokoy, lecie chłodny, zimie ciepły. Wolny od Much, Komorow, Płech. NaukaBud 11. Ja tylko, abyś te, które ponoszę Od kanikuły, uśmierzyła, proszę. Nieznośne ognie i żebyś swej kosy Wstrząsnąwszy, chłodnej użyczyła rosy, Abym tak łaską twoją wspomożony Był od połowy ogniów wybawiony. MorszAUtwKuk 171-172. Patrz, moja dziewko, jako w nocy chłodne Niebo swe ognie rozświeca pogodne. MorszAUtwKuk 247. Teraz czas, Jago, przy skończonym żniwie, Wyskoczyć w chłodnym cieniu nieleniwie. MorszAUtwKuk 256. Pytasz: Jak się mam? Co za moje życie? Takie, jak ty chcesz, to jest mianowicie Ciszsze niźli noc, burzliwsze niż morze, Ognia gorętsze, chłodniejsze niż mrozy. MorszAUtwKuk 272. Co dzien to wiatr chłodnieyszy y przeięte sztychy Na ich [Turków] rzadkie Teleie y wiotche cwelichy. PotWoj 189. Grzech powszedni/ iáko ślizká/ chłodna/ y ukryta iaszczorká/ tym się prędzey w zánadra z swym iadem wkrádnie/ im bespieczniey/ ná iey niebespieczeństwo zasypiasz. BujnDroga 61. Starym chłodnieie żołądek dlá tego nápoiu ciepłego pragną, u młodych záś gorętszy chłodnieyszego trunku potrzebuie. TylkRoz 231. Ná łąki chłodna rosa spływa. ClaudUstHist 37. Im słońce bliszsze ktorego kráiu podsłonecznego ná ten czas aura chłodnieysza, więcey gradow, deszczu, y wiátrow dość zimnych. BystrzInfGeogr C2v. FRAIS (qui a de la fraicheur.) Frigidus [...] CHŁODNY zdrowy [...] Poranek chłodny [...] Nie masz mieysca chłodnieyszego, áni milszego przyiemnieyszego. DanKolaDyk II, 58. Niewygląda [Dawid] czy czás wietrzny, chłodny, Czy gorącem, czy słotą grożą łyskáwice. DrużZbiór 36. BETONICA po Polsku Bukwica [...] Rosnie w Lásach, ná Łąkách, Mieyscach trawistych cienistych, chłodnych. ChmielAteny1755 I I, 545. Chłodny/ Refrigeratus, Refrigeratorius, a, um, das verkühlt oder erfrischt. DasHünDict Qqv.