Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: CHŁOPCAK, CHŁOPCZAK

Słowniki:
L (XVIII), SW notują
SStp, SXVI, Kn, T, SWil, SJP nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1681

Formy: lp M. chłopczak // chłopcak; B. uż. żyw. chłopczaka

Znaczenia:

1. »dziecko płci męskiej, młodzik, wyrostek; młody mężczyzna, młodzieniec«: Pytam na przykład Mazurka takiego, co to jest Trójca Święta [...] Zafrasowany [...] że nie umie, utyskuję ja, aż ojciec jego powiada mi: Dobrodzieju, będzieć on to umiał, boć to jeszcze młody chłopcak, dopieroć to mu dziewiętnasty rok [...] to jak lepszego [...] najdziemy pana w Podolu, toć ten chłopcak będzie umiał, bo już aza co posiedziemy. BrzeżOwRzecz 89. Nie daleko uiechawszy uyrzał młodego chłopczaka, około piętnastu lat maiącego, od głowy do pasa obnażonego, i do dębu przywiązanego, od niego pochodziły te iękania i nie bez przyczyny; bo chłop słuszny i kościsty ćwiczył go z całey siły twardym rzemieniem [...]. CervPodosDonQuischott 39.

◼ Przenośnie: ◼ EST PUER. Co znáczy chłopię ten? znáczy według S. Augustyná lud Izráelski, ktory iáko dziecię, nosił chleb, nie iadł [...] Pánie ieszcześ tych chlebow nie widział, ryb nie przyniesiono, á ty zásiadáć każesz, á kiedy się też ten chłopczak będzie opierał: nie dam ia mego chlebá, chceli mu się częstowáć, niech z-swego częstuie. A Pan co? zárazem siadać każe. MłodzKaz III, 290-291.

2. »do przydziału do znaczeń«: Mci Panie Kawalerze zważay W. Pan dobrze, co czynisz; odpowiedział chłopczak: moy Pan nie iest Kawaler i nie przyiął ani Zakonu całego, ani pół, zowie się Jan Haldudo Bogacz, mieszka blisko Quintanar. CervPodosDonQuischott 42. Starszy iey brat, iak wiesz, wyuczył się u oyca, i zaczyna na swoią rękę zarabiać; ale trzeba dość czasu, poki cyrulik wieyski niedorobi się maiątku pomiernego, lubo to iest chłopczak dość umieiętny w swoim rzemieśle. SheridPodosPam 165.