Słownik XVII wieku

Słowniki:
L (XVII-XVIII), SWil, SW, SJP notują
SStp, SXVI, Kn, T nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1677-1694

Formy: lp M. chłystek; D. chłystka; B. uż. żyw. chłystka

Etymologia: <rus. chłystok 'mały batog' , przen. 'chudopachołek, hołysz'>

Znaczenia:

ekspr. »człowiek pogardzany, niemający powagi, znaczenia«: Zemściey się mężu małżeńskiey sromoty Hetmańskiey oraz, twey y mey zniewagi, A nie każ żywić dłużey tey niecnoty, Zá bespieczeństwo, y takie odwagi, Do teyli przyszedł ieden chłystek do tey Smiałości nosząc nie dawno biesagi Ze się o Wielką, ważył Hetmanową, Nie zgubisz li go: ia przypłacę głową. ChrośJóz1745 F5v. Być w tym ostróżnym należy, by kontestacji quovis titulo nicht twej nie czynił żenie [...] Które kontestacje lekce bynajmniej ważyć nie trzeba, ale za pirwszą razą z tym się odezwać claris pactis, że tego ie lubię, za drugą razą zbić kazać, bo taki chłystek cudzych patrzący kominów, nie wart, by się nad nim sam miał mąż pastwić. RadziwHDiar 192. Kóżdemu to daję za regułę, by przewrotnych nie przyjmowali subiektów [...] Ścielą się mostem, lecz to nie trwa długo przy niezliczonych kontestacjach. Lecz wodzić cię będzie za nos trybem [...] Ta tedy, a nie inna, z takich kanalii konsolacja. Takowego tedy ch chłystka orznij, niech cię nie uczy rozumu. RadziwHDiar 194. Gdy się z jakim zawiedziesz panem, sługa w tej służbie będący ad literam rozkaz twój pełni, nie zważając na przeciwnego pana. Po zakończonej tedy tragedii nie tylko by szelmowska była rzecz go odstąpić, dawszy go przeciwnej krzywdzić stronie, ale nad niepoczciwsze niepoczciwa zwać by się powinna takowego chłystka, nie pana, akcja. RadziwHDiar 198. Com do tych czas przez szpary patrzał, znosząc chłystka, Wywrze się nad nim moia kara, zemsta wszystka [Saul o Dawidzie]. DrużZbiór 55.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Więc się oba [towarzysze] ku drzewu posuną w zawody, Ale zwyczajnie rączszy przed leniwszym wprzody. Dlatego mu cug puścił, gdy ow w wielkiej chuci, Co miał urwać na ziemię ono jabłko zruci. A ten go łupiąc: Przykład oczywisty, rzecze: Że często chłystek porwie, chartowi uciecze. PotFraszBrück II 210.

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1743-1745

Formy: lp M. chłystek

Znaczenia:

ekspr. »człowiek lubiący pić alkohol nadmiernie, pijak«: YVROGNE s. f. (Qui aime se à boire, et qui se prend souvent de vin.) Ebriosus. Vinosus, a, um. et c. PIJAK Pijanica co się rad upija chłystek. DanKolaDyk II, 598.