W TRAKCIE OPRACOWANIA
Data ostatniej modyfikacji: 16.06.2020
Warianty fonetyczne:
CHAOS, CHAÓS
Znaczenia:1. »według pojęć starożytnych pierwotna bezkształtna, nieuporządkowana materia, z której powstał świat«: Chcemyli tedy i samym wierzyć poetom, bez wątpienia, że koń jest najpierwsze zwierzę, którego po rozrządzeniu onego chaos a do postanowienia przywidzeniu, słońce dla swego biegu używało. DorHipTur 6.
Iedno lice nátury/ w krągu wszem płużyło/ Cháos mienione/ ogrom nieroskłádny/ gruby. OvŻebrMet 1.
POETA idąc zá zdániem dawnych Pogan, trzy początki świátá, y rzeczy będących ná nim, bydz rozumiał: Bogá, Lepsze przyrodzenie, y Chaos. OvOtwWPrzem 2.
Wszyscy się wálimy w mieszáninę. To iest w ono Cháos, w on nieporządek rzeczy, ktory był przed świátem. OvOtwWPrzem 69.
Záczynąm máteryą porządną o rozdzieleniu sztuki nieporządney Zywiołow, ktorą názwáłá stárożytność, Cháós. AndPiekBoh 27.
Cháós złożone iest że czterech Zywiołow, z Ziemie, z Wody, POwietrza, y Ognia. AndPiekBoh 27.
Wiem że świat w dawne Chaos zmienisz Boże, Daremne miłość czyni swe zapędy. DrużZbiór 378.
2.przen. »całkowity bezład, rozprzężenie, zamęt, zamieszanie«: Czekali [posłowie] czas niemały na księcia jmć prymasa, ale nie wiem, qua ratione nie przybył, znać praevidit, że miasto traktatów był mixtum chaos. DiarSejm 253.
Wywodził potem [wojewoda sieradzki] że sejm teraźniejszy był [...] jakiś chaos, bo na nim non servatus ordo sejmowania. DiarSejm 341.
Wolności naszey nie na tym istota zawisła, żeby takie chaos wprowadzać w obrady Seymowe, przecięć źleby było, żeby Wolność y dobry porządek mutuo cierpieć się niemogły. KonSRoz 72.
Niechże sam Bog wszechmogący [...] nad naszym chaos, te wszechmocne słowa wymowi; fiat lux, iak przy stworzeniu swiata, á wtenczas, oczy nam się otworzą, nad naszą ruiną y potrzebą reparacyi. LeszczStGłos 12.
Niech nie będzie pewien promocyi, kto máło godzien, bo inaczey Ieruzalem obroci się w Babilonią, ták piękne Państwo w chaos zbrzydliwey konfuzyi. DanOstSwada V, 7.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]