W TRAKCIE OPRACOWANIA
Data ostatniej modyfikacji: 25.01.2023
Warianty fonetyczne:
HOŁD,
HÓŁD,
*CHOŁD,
OŁD
Słowniki:
SStp (
hołd, ołd),
SXVI (
hołd, ołd, hółd),
Kn (
hółd),
T (
hołd),
L (
hołd, hold),
SWil (
hołd),
SW (
hołd, hold),
SJP (
hołd) notują
Znaczenia:1. »uroczyste przyrzeczenie podporządkowania się, uległości składane zwycięskiemu lub potężniejszemu władcy przez podbitego lub słabszego, połączone zwykle z podjęciem zobowiązań do świadczenia określonych powinności«: Krol Polski pierwszy zbił pod Páńskie znáki/ Czechy/ Sásy/ Ruś/ Moráwce/ Prusáki/ Duńczyki/ á hołd w luby im niewoli Kazał dáć krzcząc się/ Bogu w Troycy kwoli. JurkPieś Dv.
Támby twárdą niewolą/ tám łupieże stroić/ Robiąc iák bestyámi/ tám złą srogość roić. Tychci Turczyn iák chárty żártkie ma ná smyczy: Wprzod twą włość Czarze dáiąc/ dziś im záś chołd liczy. Ktoż to winien? Swawola: przyść wam nie da k sobie. JurkWan C3v.
Tenże też/ gdy on Stephan Woiewodá Wołoski/ ktory Turki y Tátáry mężnie gromił/ Mátyászá Krolá Węgierskiego poráził/ y dla wielkiego męstwá po wszytkim świecie słynął/ nie śmiał sam do Krolá Kázimierzá przyiácháć/ áby mu wedle swey obietnice przed Posły w Soczáwie dáney/ Ołd vczynił/ boiąc sie/ by go nie kazał do więzienia wziąć/ ták/ iáko go niektorzy strászyli/ tenże też mowię Spytko od niego przysięgę odbierał. CezWargFranc 15.
Hółd/ Stipendium [...] Pacem petentibus stipendium imponere [...] Vectigal: et stipendiarium vectigal: Pensitatio stipendij [...]. Kn 225.
Krol Polski Seiná Hetmáná nászego zniozszy z obozem/ z wielką potęgą wszytkiego woyská swego do nas potężnie pod Stolicę iedzie/ iuż nam tu nie lża/ iedno ábo mu Trybut/ ábo Ołd postąpić/ ábo go zá Páná obráć/ ponieważ niechce traktowáć iedno szablą á ogniem. NowinyMosk A3.
Hołd. Stipendium, tributum vectigal. Dokłe/ donis. SzyrDict 82.
1mo Żeby Xięstwo Brandeburskie z Chołdem swoim iuz nie do Polski ale do Szwedzkiey nalezało Korony Żeby Żadnych danin Polakom odtąd nie dawali ale żeby sobie był wolnym w Prusiech Xiążęciem [..]. HistBun 36v.
Iakoż Brandeburczyk z iedney strony od Czarneckiego, a z drugiey od Gąsiewskiego Hetmana Litewskiego cięzko szarpany, na Traktaty zezwolił, lubo z Szkodą naszą, bo się wyzuł z Iurysdykcyi Dworskiey, także co przed tym dawał hołdu 60 Tysięcy, iuz odtąd dawać przestał. HistBun 48.
Na ostatek Za czasu Machabeyczykow od ludu Zydowskiego o Sukkurs proszeni byli, y przez to Ziemię obiecaną do hołdu y roczney daniny pociągneli. IntrHist 40.
Oddawał potym ten Gotard hołd Stefanowi Batoremu Krolowi Polskiemu w roku 1579 [...]. NiesKor II 747.
Hołd, ein Tribüt. BierSłowa 30.
[...] przyjeły całe Prusy Chrzest S. Roku 1164. i poprzysięgli hołd Monarchom Polskim [...]. ŁubHist 22.
R. 1477. Prusowie znowu myśleli wybić się z potencyi Polskiey, ale R. 1479 upokorzyli się, i złożyli hółd Królowi i Rzeczyp: w Piotrkowie. ŁubHist 58.
Hołd. 1) Lehus-Pflicht, Huldigung [...] 1) hommage m. le vassellage; soumission du vassal; foi que le vassal rend à son Seigneur [...]. T III 452.
Hołd/ Stipendium [...] Stewr. DasHünDict Xx ijv.
Scythowie z Aegyptu się wrociwszy Asią uskromioną pod hołdy podbili. DembWyw 65.
W ten czas wywyzszyło się Krolestwo Nabogdonozorowe, y serce iego wyniosło się, y posłał do wszystkich ktorzy mięszkali w Cyliciey y Damasku y Libanie etc. Ktorzy wszyscy iednomyślnie sprzeczyli, y odesłali ich czczych (to iest Bez podárkow ábo hołdow po ktore beli wypráwieni) y beze cci odrzucili. DembWyw 102-103.
◼
Przenośnie:
◼
Powiedźcie czásy, kto wami kieruie? Z kąd regularność swoich biegow macie? Kto prawodawca wasz, kto wam panuie? Komu posłuszny hołd co Rok dáwacie? DrużZbiór 304.
2. »cześć, poważanie, szacunek; uwielbienie«: Bóg dał świat ludziom i nakazał święto Stwórca, hołd sobie, dzień od prac wyjęty, Dzień, ludzkiej myśli z Bogiem wierne pęto, Dzień Bogu święty i dzień z światłem wzięty. LubSTobPol 68.
Hołd [...] 2) Pflicht-Schuld [...] 2) hommage, m. respect. T III 452.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]