W TRAKCIE OPRACOWANIA
Data ostatniej modyfikacji: 21.02.2019
Warianty fonetyczne:
CHOLERYCZNY, KOLERYCZNY, HOLERYCZNY
Znaczenia:1. »zawierający żółć, spowodowany przez żółć, mający związek z żółcią; taki, w którym żółć bierze przewagę nad innymi składnikami organicznymi, prowadząc do porywczości, wybuchowości, skłonności do gwałtownych uczuć i reakcji«: Bárzo iest użyteczny [piołyn pontski] osobliwie tym, ktore w sobie wiele żołci máią wylewáiącey się w żołądek, náwet po wszytkim ciele, nie tylko do ustáwicznego gniewu, ále też do chorob kolerycznych y niebespiecznych ie domiescza. SyrZiel 341.
Womity zbytnie záwściąga [...] zwłascza z koleryczney przyczyny pochodzące [wężownik]. SyrZiel 1255.
Koléryczny aliter, vel Koléryk. v. Gniewliwy. Kn 290.
Koleryczny/ kolery siłá máiący. Biliosus. Dregnumu turis koleru. SzyrDict 112.
W gorączce [...] obrazki máią porozumienie álbo zgodę z humorámi, dla tego cholerycznym ákty choleryczne, innym inne przychodzą, łácniey niżeli ináksze. TylkRoz 283.
Skutki zaś Choleryczney konstytucyi zwyczaynie bywaią te. Ze Choleryk bywa niecierpliwy, popędliwy, gniewliwy, átoli z gniewu prędko opłonie. BystrzInfAstrol XV / XVIII.
COLERE [...] GNIEWLIWY, choleryczny żołci pełen popędliwy gorączka. DanKolaDyk I, 319.
▲
Ustabilizowane połączenia wyrazowe:
▲
biegunka koleryczna:
▲
człowiek choleryczny,
ludzie choleryczni,
ludzie koleryczni:
▲
womit koleryczny:
▲
ciało choleryczne:
▲
febra koleryczna,
frebra koleryczna:
▲
flus koleryczny:
▲
choleryczna kompleksyja (
sz. zm.):
▲
chumor choleryczny,
humor choleryczny (
sz. zm.):
▲
krew choleryczna,
krew koleryczna:
▲
materyja koleryczna:
▲
choleryczna natura:
▲
wilgotność choleryczna (
sz. zm.),
wilgotność koleryczna:
▲
woda koleryczna:
◼
Przenośnie:
◼
Wyście o wody nieułagodzone, Iák się zpienicie holeryczną śliną, Okręty ięczą o skały stłuczone. DrużZbiór 339.
◼
Na Element Ogniá. OGniu gniewliwy, ktorędyż do ciebie, Przystąpić kiedy, y palisz y parzysz [...] Przyimij coć powiem, żeś zły, holeryczny. DrużZbiór 346-347.
2. »cierpiący, chory na cholerę«: Koleryczny/ kolerę chorobę cierpiący. Cholericus [...] Baccae paliuri prosunt cholericis [...]. Kn 290.
Koleryczny/ kolerę cierpiący. Cholericus. Koleru negalis. SzyrDict 112.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:
▲
Ustabilizowane połączenia wyrazowe:
▲
ludzie choleryczni,
ludzie koleryczni:
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
CHOLERYCZNY
w funkcji rzeczownika
Formy:
Znaczenia:1. »ten, w którym żółć bierze przewagę nad innymi składnikami organicznymi, prowadząc do porywczości, wybuchowości, skłonności do gwałtownych uczuć i reakcji«: O Sliwach [...] Słodkie przed Obiádem iedzione láxuią/ cholery gorącość uśmierzáią/ dla tegoż cholerycznym y gniewliwym zdrowa rzecz iest onych záżywáć. HercBan 56.
W gorączce [...] obrazki máią porozumienie álbo zgodę z humorámi, dla tego cholerycznym ákty choleryczne, innym inne przychodzą, łácniey niżeli ináksze. TylkRoz 283.
Druga kwádra iest podobna ogniowi ciepłemu, y suchemu; á w ten czás rodzą się choleryczni. AlbSekr 87.
Trzebá notowáć, ze choleryczny iest żołtego koloru, naczęściey, iáko krwáwy czerwonego koloru, melánkoliczny śniádego koloru, á flegmátyczny białego koloru. AlbSekr 130.
Náturá Cholerycznego. Dátny, śmiáły, zárosły, sczupły y fałszywy. CompMed 702.
2. »człowiek chory na żółtaczkę«: Koleryczny/ Biliosus, Cholericus [...] gifftgallig/ der solche Krankheit hat. DasHünDict Yy iij.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]