W TRAKCIE OPRACOWANIA
Data ostatniej modyfikacji: 22.02.2019
Warianty fonetyczne:
CHRZAN || CHRZON, KRZON
Słowniki:
SStp (
chrzan),
SXVI (
chrzan),
Kn (
chrzan),
T (
chrzan),
L (
chrzan; XVI-XVIII),
SWil (
chrzan),
SW (
chrzan),
SJP (
chrzan) notują
Znaczenia: »roślina jadalna i lecznicza; przyprawa z korzenia tej rośliny«: Wziąć [...] násienia tego Kopru cztery łoty, Hányżu, Kopru polnego, Pietruszczánego nasienia, po dwu łotow, Chrzanu cztery łoty, korzenie drobno pokráiawszy z innymi rzeczámi, wlać ná to pułgárncá winá, á kwartę wody wárzyć, do wywrzenia trzeciey części. SyrZiel 385.
Chrzan/ Rozdźiał 59. Raphanus maior, Raphanus marinus, Raphanus obsonionum chren/ Meetretych SyrZiel 1052.
O Chrzanie Starzy pisárze nic nie pisáli. SyrZiel 1052.
Dymy te dworskie prędko wam głowę záráżą; subtelne z tábáku bywáią dymy/ ále skwirk pewny w oczách/ nápłáczesz się po nich/ lubeś to chrzanu nie przekąsił. BirkOboz 83.
Chrzan/ Raphanus vel Rhaphanus maior [...]. Kn 72.
Chrzan Raphanus maior. SzyrDict 31.
Tłuste mięso z chrzanem Gdy zdrowie iest: bez Pieprzu, bez Cymentu Panem. PotWoj 73.
Tęn przypada defekt [dychawica] koniom z niezdrovvych płuc y okrostáwiáłych: kupic tedy Faenum Graecum, te [!] iest Boża Travvká, álbo Koziorozcu, do tego krzon y ołow od sukná cechowány drobno pokráiác, y z obrokiem z mięszawszy ráno, y ná noc zadawáć koniowi w siánách y obrokách. HaurEk 48-49.
z Chrząnem Ryby CzerComp 60.
Usmáżywszy Ryby/ miey chrzon wierciány/ CzerComp 65.
Na wiersze moje. Jesz mięso, jesz ogorki, kasze, grochy, mleka; Jesz u stołu warzone i co się dopieka; Żołta, czarna i szara albo biała jucha, Wszystko to, wszystko, zlewasz do jednego brzucha. Tu chrzan, kmin i gorczyca, pieprz imbier, kubeba. PotFraszBrück II 379.
Chrzan Merrettich KellGram 240.
Chrzan. Meerrettia. grand raifort, meretich; raifort faurage. T III 124.
▲
Ustabilizowane połączenia wyrazowe:
▲
sztuczka chrzanu:
[...] tym obwinąć sztuczkę chrzanu/ á po wierzchu Ambrą posypáć/ y w otwor łoná włożyć. SyrZiel 507.
●
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa:
●
Chrzan z miodem dobry/ á miod sam. KnAd 70.
Dobry chrzan z miodem/ miod sam. KnAd 1025.
●
Słodkiś iáko chrzan. KnAd 1050.
◼
Przenośnie:
◼
Dobrą sobie nasi kolligaci obrali Sortem [cząstkę] jak owe z Cymentem y słotkiemi kondymentami dobrze zaprawną Portionem [część] Nam zas Cos z Chrzanęm czy do ostrego pieprzu zostawili. PasPam 278v.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]